در بسیاری از شرکتها، به دلیل هم پوشانی و شباهت حوزه کاری مدیر پروژه و مدیر محصول، هر دو نقش را به یک نفر می‌سپارند. این عمل نه تنها در ایران که در سایر کشورها نیز متداول است. اما قبل از اینکه به بررسی هریک از این سمتها بپردازیم، بهتر است زمینه مدیریتی مطرح در هریک را مورد نیز بررسی قرار دهیم.
- محصول
یک محصول هر چیزی است که به نیازی خاص در بازار پاسخ می‌دهد و در واقع مراحل مختلفی از جمله طراحی، توسعه، معرفی، بازاریابی و حذف از بازار را طی خواهد کرد. بدین ترتیب پروژه‌های متفاوتی طی چرخه زندگی یک محصول، اتفاق می‌افتند.
- برنامه
گروهی از پروژه‌های مختلف است که همگام با اهداف شرکت، طرح‌ریزی می‌شوند.
- پروژه
پروژه، فعالیت موقتی و یا گروهی از فعالیت‌ها است که به منظور توسعه خدمات و یا محصولی خاص، انجام می‌شود.
اگرچه مدیر محصول و مدیر پروژه، بیشتر در دنیای تکنولوژی کاربرد دارند، اما از اهمیت آنها در تولید و بازاریابی کسب و کارهای مختلف نباید غافل شد. در ادامه با هریک از این سمت‌های مدیریتی بیشتر آشنا خواهید شد.
مدیر پروژه (مدیر فرآیند) کیست؟
برای اینکه یک پروژه به سرانجام برسد، باید موارد زیر توسط مدیر پروژه، اجرا شوند:
- منابع مورد نیاز تعیین شوند.
- وظایف هر تیم مشخص شود.
- مراحل و زمان‌بندی انجام آنها (با توجه به حجم پروژه و منابع) تعیین گردد.
- بررسی و پیش‌بینی موانع بر سر راه انجام پروژه
- برآورد هزینه پروژه و پیشبرد آن طبق بودجه
- در نظر گرفتن ذینفعان پروژه و منافع آنها
مهارت‌های مورد نیاز برای یک مدیر پروژه
- رهبری
نقش رهبری مدیر پروژه در یک پروژه به این معنی است که او باید تیم‌ها را مدیریت و راهنمایی کند، به آنها انگیزه دهد، برای آنها الهام بخش باشد و در مواقع لازم به آنها کمک کند.
- ارتباطات
یکی دیگر از مهارت‌های ضروری برای یک مدیر پروژه توانایی برقرار کردن ارتباطات، درک دیگران و قابل درک بودن است. داشتن مهارت ارتباطی قوی مدیر پروژه نه تنها بر روی تیم او تاثیر خواهد گذاشت، بلکه بر روی مشتریان و سهام داران نیز تاثیر مثبتی خواهد گذاشت.
- برنامه ریزی
برنامه‌ریزی و زمان‌بندی پروژه یک مهارت کلیدی برای مدیر پروژه است، اما معمولاً مدیران زیاد به آن توجهی نمی‌کنند. واقعیت این است که مدیر بدون برنامه‌ریزی، هیچ معنایی برای سازمان ندارد، بنابراین اگر شما یک مدیر پروژه هستید، همواره به دنبال برنامه‌ریزی علمی با توجه زمینه کاری خود باشید.
- مدیریت ریسک
زمانیکه پروژه طبق برنامه پیش نمیرود، اولین کسی که مورد سرزنش قرار می‌گیرد، مدیر پروژه است. مدیر پروژه باید مهارت مدیریت ریسک را در خود افزایش دهد تا بتواند قبل از اینکه مسئله‌ای تبدیل به مشکل شود، از آن جلوگیری کند و آن را حل و فصل کند.
- مدیریت زمان
مدیر پروژه علاوه بر اینکه باید زمان خود را مدیریت کند، باید مراقب نحوه مدیریت زمان توسط کارکنان و اعضای تیم خود نیز باشد. مدیریت زمان در کنار اولویت‌بندی وظایف، باعث جلوگیری از اتلاف زمان انجام پروژه می‌شود.
وظایف مدیر پروژه
مدیران پروژه مسئول یکپارچه سازی تمام پروژه‌ها در جهت شکل گیری محصول نهایی مطابق نقشه راه می‌باشند و باید در ارتباط نزدیکی با مدیر محصول و تیم‌های زیر نظر او باشند. در این مسیر مدیر پروژه وظایف زیر را به عهده دارد.
- تعیین بودجه
- تحویل محصول نهایی
- تشخیص منابع مورد نیاز
- بررسی ظرفیت‌ها و قابلیت‌ها
- سازمان‌دهی بین تیمی
- حل مساله
مدیر محصول کیست؟
مدیر محصول، چشم انداز را مشخص می‌کند و برعکس مدیر پروژه تنها در بخش مشخصی از حیات محصول نقش دارد.
در واقع، مدیر محصول از زمان تشکیل ایده پروژه تا ورود آن به بازار و یا حتی مرگ احتمالی آن در صورت نبود تقاضای بازار، قدم به قدم پیش می‌رود.
در هر صورت، مدیر محصول و مدیر پروژه در مراحل حیات یک محصول، هر کدام نقش خود را ایفا می‌کنند و به نوعی می‌توان گفت که نقشه و استراتژی اولیه را مدیر محصول طرح‌ریزی می‌کند و مدیر پروژه، بر اجرای نقشه و استراتژی معرفی و فروش آن محصول، نظارت دارد.
مهارت‌های ضروری برای تصدی شغل مدیر محصول
با توجه به دامنه گسترده‌ای که مدیریت محصول دارد، چندین و چند مهارت لازم برای موفقیت وجود دارد. این مهارت‌ها عبارتند از:
- توانایی در ایجاد درکی عمیق از بخش خاصی از بازار یا گروه‌های مشتریان
- آشنایی با کاربرد خاص محصولات در جایگاه مشتری
- کنجکاوی در کشف و شناساییِ چالش‌های مشتری و تبدیل آن چالش‌ها به ایده‌هایی برای محصول یا خدمت جدید
- توانایی در توسعه‌ی یک طرح کسب‌وکار و طرح سرمایه‌گذاری برای توسعه محصول جدید یا بهبود محصول فعلی
- مهارت‌های تفکر انتقادیِ لازم برای ارزیابیِ نیازهای مشتری، محصولات رقیب و روندهای کلیدی و همچنین تبدیل این دانش به طرح‌های سرمایه‌گذاری
- توانایی در هدایت و رهبریِ دیگران به طور غیررسمی، بدون ارائه‌ی گزارش‌های رسمی به مقامات بالاتر
- مهارت‌های برقراری ارتباط به صورت نوشتاری و کلامی در حد عالی، با تاکید بر مهارت اقناع دیگران
وظایف مدیر محصول
مدیران محصول با توجه به ویژگی‌های محصول، هر روز با تیم‌های عملیاتی متفاوتی مثل تیم مهندسی، تیم بازاریابی و فروش و تیم کسب رضایت مشتری و... در ارتباط هستند و در این مسیر وظایف زیر را به عهده دارند.
- تعیین راهبردها
- ایده‌پردازی
- تعیین مشخصات محصول
- برنامه اقدام تصاحب بازار
- آموزش‌های سازمانی
- بررسی و برآورد سود و زیان
تحصیلات لازم برای تصدی شغل مدیر پروژه و مدیر محصول
افراد با تحصیلات دانشگاهی در مقطع کارشناسی مهندسی صنایع و مدیریت صنعتی، به راحتی می‌توانند در سمت مدیر پروژه و مدیر محصول مشغول به کار شوند.
ضمناً در سال‌های اخیر برای برخی از رشته‌های فنی و مهندسی از جمله مهندسی عمران و معماری در مقطع کارشناسی ارشد نیز گرایش‌های مجزایی تحت عنوان مدیریت پروژه و ساخت و مهندسی و مدیریت ساخت، در نظر گرفته شده است.
ناگفته نماند که در بسیاری از شرکتها و سازمان‌ها، مدیران پروژه و مدیران محصول از بین فارغ التحصیلان رشته‌های مختلف که تجربه کاری مناسبی در صنعت مورد نظر داشته‌اند، انتخاب می‌گردند.
درآمد شغل مدیر پروژه و مدیر محصول
در بخش دولتی میزان حقوق و دستمزد مدیر پروژه و مدیر محصول، مطابق با قانون مدیریت خدمات کشوری تعیین می‌شود.
اما در بخش خصوصی میزان حقوق دریافتی مدیر پروژه و مدیر محصول متفاوت است و با توجه به اهداف مالی، توان مالی، نوع پروژه و گستردگی آن و برخی عوامل دیگر میزان حقوق و دستمزد این مدیران تعیین می‌شود.
همچنین در بخش خصوصی عواملی مانند داشتن تجربه و تحصیلات مرتبط، تخصص و مهارت بالا، آشنایی با سیستم‌ها و نرم افزارهای کامیپوتری در استخدام مدیر پروژه و مدیر محصول و تعیین میزان حقوق و دستمزد آنها، بسیار موثر هستند.
