دانینگ کروگر و اثر آن بر اعتماد به نفس

مطمئنا در طول زندگی با کلمه اعتماد به نفس رو به رو شده‌اید. افراد زیادی هستند که اعتماد به نفس‌شان هیچ ربط و شباهتی به کارهایی که انجام می‌دهند، ندارد. به طور مثال فتوشاپ‎کارهای زیادی را دیده‌اید که بسیار از خود تعریف می‌کنند، اما پای کار که وسط می‌آید یک طرح ساده را هم نمی‌توانند به سرانجام برسانند، اما در مقابل افراد با سابقه و کاربلدی هم دیده‌اید که خود را لایق تعریف و تشویق نمی‌دانند.
این مدل رفتاری به اثر دانینگ کروگر معروف است که در این مقاله قصد داریم در مورد اثر دانینگ کروگر و تاثیر آن بر اعتماد به نفس صحبت کنیم؛ تا انتها با ما همراه باشید.

اثر دانینگ کروگر 

در سال 1999 دو دانشمند به نام‌های "دیوید دانینگ" و "جاستین کروگر" طی تحقیقاتی به این نتیجه رسیدند که افرادی که از اطلاعات و مهارت‌های کمتری برخوردار هستند، اعتماد به نفس بالاتری نسبت به افراد با مهارت‌های زیاد دارند. در واقع این تحقیق با نام "بی مهارتی و بی خبری از آن" مشهور شد.
این افراد اعتماد به نفس‌ کاذب و دور از ذهنی دارند. یقینا در اطرافتان این دو مدل از اعتماد به نفس را دیده‌اید، اما در مورد خودتان نمی‌توانید حدس بزنید که در کدام دسته قرار دارید. چون خودتان متوجه چنین رفتاری نمی‌شوید. در روانشناسی با کمک اثر دانینگ کروگر می‌توان تشخیص داد که در کدام دسته قرار دارید.

تصور کنید دو نفر برای استخدام به عنوان ویراستار نزد شما آمده‌اند. نفر اول تجربه کم و دایره لغات کمتری دارد، اما در مقابل اعتماد به نفس بالایی دارد. نفر دوم تجربه زیاد و اعتماد به نفس کمتری دارد. طبیعتا نفر اول به دلیل تجربه کم، نمی تواند اشتباهات ویرایشی را به درستی تشخیص دهد. پس تشخیص این مساله، در روزهای اول بسیار مهم است. این مساله را می‌توان با نظریه دانینگ کروگر توجیه کرد.

فردی که تجربه و مهارت کمتری دارد، چون غلط‌های املایی و اشتباهات زیادی را ندیده است، گمان می‌کند از پس تمام کارها به درستی برمی‌آید، اما کسی که مهارت کافی دارد و به تمام چالش‌های کار، آگاه است تمام موارد پیش رو را می‌سنجد. پس کمی ناتوانی در اصلاح مشکلات را در خود حس می‌کند و اعتماد به نفس کمتری دارد. در ادامه نمودار معروف دانینگ کروگر را با هم بررسی می‌کنیم تا برای همیشه تصوری درستی از این نظریه در ذهنمان شکل بگیرد.

نمودار دانینگ کروگر و اثر آن بر اعتماد به نفس

در این نمودار کاملا واضح است که افراد پس از یادگیری به دلیل نداشتن تجربه کافی، نقایص و کمبود مهارت خود را نمی‌دانند. به همین دلیل است که از نظر اعتماد به نفس در نقطه حداکثری و بالای نمودار قرار دارند، اما نکته مهم در این نمودار پیدا کردن راه حلی برای افراد با مهارت بالا اما با اعتماد به نفس پایین است.
این کمبود اعتماد به نفس به دلیل دانش زیاد و آگاهی از شرایط است.
این افراد به تمام موانع و مشکلات پیش روی خود واقف هستند. به همین دلیل این احتمال را می‌دهند که نتوانند به صورت 100% کارها را انجام دهند؛ کاملا برعکس افراد بالای نمودار.

سندروم ایمپاستر؛ نقطه مقابل اثر دانینگ کروگر 

سندروم ایمپاستر و اثر دانینگ کروگر دو سر یک مساله هستند؛ یک سر آن اعتماد به نفس کاذب و سر دیگر آن اعتماد بنفس پایین است. تمام افراد به نوعی این دو حالت را تجربه می‌کنند، اما اگر شناخت کاملی از این مسائل داشته باشیم، بهتر می‌توانیم با آن رو به رو شویم.
در ادامه سندروم ایمپاستر که باعث شده این افراد دچار اعتماد به نفس پایین شوند را با هم بررسی می‌کنیم.

سندروم ایمپاستر و تاثیر آن روی اعتماد به نفس

سندروم ایمپاستر در حقیقت الگویی روانشناختی است که در آن فرد تمام موفقیت‌های خود را نادیده می‌گیرد و همواره نگران است که سایر افراد متوجه بی لیاقتی وی شوند و او رسوا شود.
به بیان دیگر زمانی که دانشی را در زمینه‌ای خاص کسب می‌کنید، چون بیشتر در مورد آن می‌دانید، به حواشی و مشکلات پیش رو بیشتر وافق هستید؛ اما در این زمان شما تمام توانایی‌های خود را نادیده می‌گیرید. به همین دلیل خود را فردی نالایق برای انجام آن کار می‌دانید و همیشه در ترس زندگی می‌کنید. سندروم ایمپاستر درجات متفاوتی دارد. در ادامه ابعاد مختلف این سندروم را با هم بررسی می‌کنیم.

ابعاد مختلف سندروم ایمپاستر

اولین مرحله: دوره نقش بازی کردن است که زودتر خود را نمایان می‌کند.

مرحله دوم: فرد احساس می‌کند که باید خاص و از همه بهتر باشد.

مرحله سوم: فرد احساس می‌کند تمام خصوصیات یک انسان عالی را دارد.

مرحله چهارم: انکار مهارت‌ها و نادیده گرفتن تعریف و تمجید‌های سایرین شروع می‌شود.

مرحله آخر: فرد احساس گناه و بی لیاقتی می‌کند و ترس موفق نشدن همواره با اوست.

اثراتی که این سندروم روی افراد می‌گذارد، بسیار مخرب است؛ در ابتدا فرد از تلاش کردن نا امید می‌شود، اما فقط در این مرحله نمی‌ماند. احتمال افسردگی و سرخوردگی در این افراد بسیار بالا می‌رود. سپس با بروز افسردگی کیفیت زندگی آنها کاملا پایین می‌آید. در ادامه قصد داریم به بررسی نشانه‌های ارتباطی این سندروم با اثر دانینگ کروگر بپردازیم.

نشانه‌های ارتباطی سندروم ایمپاستر و اثر دانینگ کروگر

در ادامه با ما همراه باشید تا به بررسی مرحله به مرحله این موارد بپردازیم.

1. با سرعت زیاد به سمت بهترین بودن پیش می‌روید.

در این مرحله که ابتدایی ترین نقطه است، شما دقیقا از نا‌‌آگاهی خود نسبت به حرفه خود اطلاع دارید. در این شرایط است که شما به دنبال یادگیری می‌روید. کلاس می‌روید و از افراد با تجربه و آگاه در مورد تجاربشان سوالاتی می‌پرسید.
اطلاعات عملی خیلی کمی دارید زیرا هنوز کار پیدا نکرده‌اید و اطلاعات عملی شما تست نشده است. به همین دلیل بازخورد منفی نداشته‌اید تا متوجه ایرادات کار خود شوید. اینجا است که شما به مرحله بالای نمودار و با اعتماد به نفس بالا می‌رسید و تصور می‌کنید بهترین هستید و سایر افراد باید از شما یاد بگیرند.

2. فروریختن تصورات و نا امیدی

زمانی که به اعتماد به نفس بالا می‌رسید حس می‌کنید دیگر وقت آن رسیده تا در دنیای واقعی، خودی نشان دهید. درست در همین موقع است که سقوط آغاز می‌شود. همه ما می‌دانیم که برای موفقیت، شکست‌هایی نیز خواهیم خورد، اما شکست در این مرحله اصلا خوشایند نیست. هر بازخورد و نتیجه منفی مانند پتکی است که به اعتماد به نفس شما کوبیده می‌شود.
اینکه در ابتدای کار عملکرد معمولی یا ضعیفی از خود نشان دهید، خیلی طبیعی است و نباید شما را ناراحت کند، اما اگر شما توقعتان بالاتر از حد معمول باشد و اعتماد به نفس کاذب و بالایی داشته باشید، خود را فردی ناتوان در کار حس خواهید کرد.

این فرد به جای آنکه از شکست‌ها درس بگیرد و با آنها به دنبال رشد شخصی و مهارتی خود باشد، آنها را کاملا نادیده می‌گیرد و چون هنوز در ابتدای راه است، خود را با افراد حرفه ای و با سابقه در آن حوزه مقایسه کرده و از موفقیت هایی که خود به دست آورده است چشم پوشی می‌کند.
در این زمان شما دچار ترس و اضطراب می‌شوید که نکند کسی متوجه ناتوانی شما شده و رسوا شوید و در همین راستا هیچ توجهی به سختی‌ها و تجربیاتی که بدست آورده‌اید، نمی‌کنید.

3. آگاهی و برخورد منطقی با حقایق

در این مرحله شما احساس قلابی بودن دارید برای آنکه کسی متوجه نشود، به دنبال راهی برای تشویق شدن از سمت سایرین می‌گردید. برای این هدف شروع به تلاش بیشتر و آموزش بهتر می‌کنید.

در این مرحله اگر بیشتر تلاش کنید و کمتر به فکر برتری و خوشحالی بیش از حد بگردید و همچنان به دنبال کسب مهارت باشید، به احتمال بسیار زیاد، فردی ماهر در کسب و کار خود خواهید شد.

اگر به درک، آگاهی و شناخت از خود برسید، این مرحله را به راحتی پشت سر خواهید گذاشت. باید تمام سختی هایی که کشیده‌اید تا به این مرحله برسید را به خاطر بیاورید و فراموش نکنید؛ با این کار شما دید مثبت و منطقی به آینده خواهید داشت. اگر شما بدانید که دچار سندرم ایمپاستر هستید و از اثر دانینگ کروگر مطلع باشید، بهتر می‌توانید راه حل مناسب برای مقابله با آن را پیدا کنید.

پیشنهاد ما به شما این است که به جای شک کردن به مهارت‌های خود، تلاش و کوشش و تمرکز بیشتری روی کار خود داشته باشید، اما در ادامه توصیه‌هایی نیز برای شما داریم تا در دام این دو اثر نیفتید.

چگونه با سندرم ایمپاستر و اثر دانینگ کروگر برخورد کنیم؟

اگر شما اطلاعات کافی در مورد این دو اثر و موارد علمی و اتفاقات پشت پرده‌ای که پس از آن رخ می‌دهد داشته باشید، بهتر می‌توانید با نشانه‌های به وجود آمده آن برخورد و به خودتان کمک کنید. ما در اینجا موارد دیگری که به شما کمک می‌کند تا این حس را بهتر کنترل کنید را معرفی می‌کنیم.

1. لیستی از توانایی‌ها و موفقیت‌هایی که بدست آورده‌اید، بنویسید.

حتما از تلاش‌هایی که برای رسیدن به موفقیت انجام داده‌اید، بنویسید و از توانایی‌ها و مهارت‌های خود لیستی تهیه کنید.

2. ورزش و مدیتیشن کمک زیادی به شما می‌کند.

ورزش انرژی شما را بیشتر و ذهنتان را باز خواهد کرد.

3. به شکست و موفقیت، با دید کلی نگاه کنید.

اصلا موفقیت و شکست را محدود به زمان حال نکنید و همیشه به مسیری که پشت سر گذاشته‌اید، نگاه کنید. اگر به مشکل بر خوردید در لحظه نگران، افسرده و ناامید نشوید. کمی که بگذرد مشکلات دیگر آنقدر سخت و ترسناک به نظر نمی‌آیند.

4. منطقی باشید و مهارت‌های خود را توسعه دهید.

با تلاش و مداومت می‌توانید هوش هیجانی خود را تقویت کنید و خود را در دسته افراد پر تلاش قرار دهید، اما با تصمیم گیری منطقی و آرام آموزش‌های لازم.

تا اینجا متوجه شدیم که سندروم ایمپاستر و اثر دانینگ کروگر چیست؟ اما در اینجا لازم است که بدانیم که این اثر روی چه افرادی تاثیر می‌گذارد؟

علائم اثر دانینگ کروگر بر روی افراد

شاید فکر کنید که افراد با ویژگی‌های روحی خاص به این اثر مبتلا می‌شوند؛ اما در کمال تعجب باید بگوییم تمام ما در طول زندگی خود با این اثر روبه رو شده‌ایم. فقط تفاوت در میزان قرار گرفتن در این خطای شناختی است. تمام انسان‌ها یقینا دارای نقاط تاریک و مبهم هستند که هنوز قادر به شناخت آن‌ها نیستند.
به طور مثال حتما در دورهمی‌ها افرادی را دیده‌اید که در تمام مسائل سیاسی، اقتصادی، ورزشی و علمی حرفی برای گفتن دارند و اظهار نظر می‌کنند. این افراد همواره فکر می‌کنند نظرات آنها 100 درصد درست و بی نقص است، اما در حقیقت اینها فقط نظراتی است که بر اساس اطلاعات کم بدست آورده‌اند و آن را با قاطعیت بیان می‌کنند.

در تحقیقی که برروی شرکت‌های بزرگ فناوری اطلاعات در کشورهای مدعی این تکنولوژی‌ به عمل آمده است، به این نتیجه رسیده‌اند که با توجه به اثر دانینگ کروگر افراد نه تنها آن‌چیزی که ادعا می‌کردند، نبودند بلکه متوجه شدند که از این ناتوانی، خود نیز بی‌اطلاع بوده‌اند. از طرفی به توانایی‌های اطرافیان دید مثبتی ندارند و همین باعث خود برتر بینی و اعتماد به نفس بالای آنها شده است.

گاهی افرادی که در یک حرفه صاحب منصب هستند و حرفه‌ای به شمار می‌آیند، تصور می‌کنند که می‌توانند در تمام حوزه‌ها اظهار نظر کنند. این افراد شاید در حوزه اصلی فعالیت خود گرفتار این اثر نشده‌اند، اما این اثر روی آنها، کم یا زیاد، تاثیر خود را گذاشته است. مثالی می‌زنیم که راحت‌تر مساله را درک کنید؛ شاید دکتر متخصصی باشد که در زمینه کاری خود بسیار موفق باشد، رفته رفته این تصور برای او پیش می‌آید که می‌تواند نظر 100 درصدی در مورد مسائل اجتماعی، فرهنگی و... بدهد.
مشکل دیگر این مساله این است که شاید افرادی که با این پزشک در ارتباط بوده‌اند و او را قبول دارند متوجه این خطای شناختی دکتر متخصص نشوند و تمام اظهارات او را بی‌هیچ چون و چرایی قبول داشته باشند. حالا که فهمیدیم تمام افراد با این اثر در زندگی خود مواجه شده‌اند، باید بببینیم که چطور جلوی تاثیرات آن را بگیریم و یا آنها را به حداقل برسانیم.

چگونه با اثر دانینگ کروگر مقابله کنیم؟

کسانی که گرفتار این اثر شده‌اند شاید ضرر زیادی به آنها وارد نشود. زیرا در زمینه‌های جدی و اساسی زندگی آنها نمود پیدا نکرده است. به طور مثال فردی که گمان می‌کند صدای زیبایی دارد، در هر جمعی که می‌رسد شروع به خواندن می‌کند. این فرد شاید ضرر زیادی نبیند و فقط مورد تمسخر سایرین قرار بگیرد.! اما گاهی پیش می‌آید که افراد با این خطای شناختی، آسیب‌های جبران ناپذیری به خود و دیگران می‌زنند. بهترین مثال رانندگی کردن است. فردی که گرفتار این اثر شده به اشتباه فکر می‌کند راننده قابلی است، با این تصور دل به جاده می‌زند و حادثه‌ای جبران ناپذیر رخ می‌دهد...

در تمام کشورها یک ضرب المثل با مفهوم "هر چه کمتر می‌دانید خطرناکترید" وجود دارد. افرادی که دید کلی و سطحی به یک موضوع دارند و اصرار دارند که حتما اظهار نظر کنند؛ به احتمال زیاد درگیر اثر دانینگ کروگر شده‌اند. به بیان دیگر چون اشراف کافی روی موضوع مورد بحث ندارند و بر اساس شنیده‌ها و خوانده‌های جزئی خود صحبت می‌کنند، ممکن است یک قسمت موضوع را مورد بررسی قرار دهند و نتیجه‌گیری که می‌کنند به نظرشان کامل و بی عیب و نقصی می‌آید.

درمان فردی که مطلع نیست و نمی‌داند تحت تاثیر دانینگ کروگر قرار گرفته، بسیار دشوار است، اما با کمی ریز بینی و مشاهده شواهد می‌توان این افراد را شناسایی و درمان کرد. بهترین راه شناسایی، کمک گرفتن از اطرافیان فرد است و اگر میخواهید بدانید که آیا خودتان نیز تحت تاثیر این اثر قرار دارید یا خیر از دوستان و اطرافیان خود بخواهید که با شما صادق باشند؛ تمام توانایی‌های حقیقی شما را بگویند و شما را از این تاریکی و ابهام در بیاورند.

اگر پس از بررسی علائم شناختی خود؛ متوجه شوید که به اثر دانینگ کروگر مبتلا شده‌اید، می‌توانید با تلاش و آموزش زیاد اعتماد به نفس کاذب خود را به اعتماد به نفس واقعی و مهارتهای کاربردی تبدیل کنید.
پس هیچ وقت به خود مغرور نباشید و همواره برای خود جای اشتباه در نظر بگیرید و همیشه به دنبال توسعه فردی و حرفه‌ای خود باشید. با این روش شما به دنبال ارتقاء علم و دانش خود می‌روید و همیشه دانسته‌های خود را محک می‌زنید.

در پایان...

باید بدانید که در هر کسب و کار و موقعیت فردی و حرفه‌ای که باشید، درگیر اثر دانینگ کروگر و نقطه مقابل آن سندروم ایمپاستر،خواهید شد. یعنی زمانی که بیشتر می‌دانید، بیشتر حس می‌کنید که چیزی نمی‌دانید و برعکس آن زمانی که چیزی نمی‌دانید حس برتری به شما دست می‌دهد، اما اگر دید کلی به مسائل داشته باشید می‌توانید خود را در مسیر رشد قرار داده و با اعتماد بنفس واقعی به مسیر ادامه دهید.

توصیه کارلیب به شما برای اینکه بهتر بتوانید، متوجه خطاهای شناختی خود شوید، این است که از نظرات نزدیکانتان درباره خود استفاده کنید تا بتوانید به توانایی‌های واقعی خود پی ببرید، سپس در پی تقویت مهارتهای خود باشید و هرگز دست از تلاش برای موفقیت شغلی و همچنین برای زندگی شخصی خود، برندارید.