قرارداد آزمایشی چیست؟ چه مزایایی برای کارگر و کارفرما دارد؟

یکی از اصطلاحات رایجی که هنگام مراجعه برای استخدام در موسسه یا شرکتی با آن مواجه می‌شوید "قرارداد آزمایشی" است.
در این مقاله قصد داریم به معرفی این نوع از قرارداد پرداخته و در مورد شرایط آن صحبت کنیم. زیرا با شناخت دقیق از این نوع قرارداد به عنوان یک فرد کارمند یا کارجو از حقوق خود در این زمینه مطلع خواهید شد.

قرارداد کار آزمایشی 

این قرارداد در ماده 11 قانون کار نیز مورد توجه واقع شده است و اگرچه مستقیما به قرارداد آزمایشی اشاره نشده است، اما طبق این قانون کارفرما و کارجو می‌توانند طی توافقی که صورت می‌گیرد مدتی را به صورت آزمایشی با یکدیگر کار کنند، به این ترتیب طبق این قرارداد کارفرما و کارجو می‌توانند شرایط و امکانات و مسائل مختلف را طی دوره آزمایشی بررسی کرده و در صورت رضایت بعد از اتمام دوره قرارداد آزمایشی یک قرارداد رسمی امضا کنند.

بنابراین در قانون وزارت کار قراردادی با نام قرارداد آزمایشی وجود ندارد، اما این حق برای هر دو طرف در نظر گرفته شده است که طبق توافق مدتی را به صورت آزمایشی در کنار هم کار کنند، این زمان معمولا سه ماهه است و حق فسخ برای طرفین در این قرارداد در نظر گرفته نمی‌شود و هر کدام از دو طرف می‌تواند فسخ کننده قرارداد باشد.

تفاوت قرارداد آزمایشی و قرارداد موقت

بسیاری از افراد گمان می‌کنند که قرارداد آزمایشی همان قرارداد کاری موقت است، اما باید بگوییم چنین چیزی صحیح نیست. قرارداد کاری موقت برای یک مدت زمان مشخص تدوین می‌شود، زمان آغاز و پایان قرارداد نیز در آن مشخص است، اما در قرارداد کار آزمایشی علاوه‌بر رعایت این نکات معمولا مدت زمانی برای بررسی شرایط در زمان شروع کار در نظر گرفته می‌شود، این نوع قرارداد را معمولا کارفرمایان به منظور اطمینان از توانایی کارجویان پیشنهاد می‌دهند. اگرچه کارجو نیز طی مدت این قرارداد می‌تواند شرایط و محیط کار را به خوبی بررسی کند.

تفاوت قرارداد کار آزمایشی و قرارداد اصلی 

معمولا قرارداد کار آزمایشی به دو صورت شکل می‌گیرد، این قرارداد می‌تواند به‌عنوان یک قرارداد مستقل و یا بخشی از قرارداد کار اصلی باشد.
به این ترتیب کارفرما می‌تواند با کارجو برای یک مدت مشخص به توافق رسیده و قرارداد کار آزمایشی منعقد کنند و یا در قرارداد کار اصلی مدت زمانی تعیین شود که کارجو به عنوان آزمایشی برای کارفرما کار کند.

از نظر قانون، هر دو این شرایط یکسان هستند، اما از نظر روانی زمانی که کارجو قرارداد کار اصلی را امضا می‌کند، عملکرد بهتری از نظر انجام وظیفه خواهد داشت.

در قراردادهای آزمایشی نمی‌توان حداقل‌ حقوق و دستمزد پیش‌بینی شده از سوی وزارت کار را نادیده گرفت، اگرچه شرایط وارد شده در این قرارداد توافقی است، اما امکان کاهش تعهدات به کمتر از آنچه به عنوان حداقل در قانون وزارت کار آمده است وجود ندارد.
در صورت عدم رعایت این نکته قرارداد رسمیت نخواهد داشت و در صورت بروز مشکل و احتیاج به مراجعه به مراکز حل اختلاف این قرارداد پذیرفته نخواهد شد و قاضی با توجه به قانون کار در مورد پرونده نظر خواهد داد.

مفاد قرارداد کار آزمایشی 

در مورد شرایط این قرارداد باید بگوییم که مفاد آن می‌تواند کاملا توافقی باشد که توسط کارفرما و کارجو در مورد آن صحبت و توافق می‌شود. هر دو طرف باید قرارداد را امضا کرده و مدت زمان آن باید مشخص باشد، توجه داشته باشید که این شکل از قرارداد باید در ابتدای شروع به کار منعقد شود. به این معنا که کارفرما نمی‌تواند بعد از این که مدتی از مشغول شدن کارگر به کار گذشت از او درخواست امضای قرارداد آزمایشی کند.

طبق قانون، حداکثر مدت اعتبار قرارداد آزمایشی برای کارگران ساده یک ماه و برای نیروهای متخصص سه ماه است. بنابراین بعد از طی مدت اعتبار قرارداد آزمایشی کارفرما نمی‌تواند آن را برای مدت بیشتری تمدید کند.
با توجه به این که در این شکل از قرارداد حق فسخ برای هیچ یک از طرفین در نظر گرفته نشده است، هر یک از طرفین قرارداد در زمان اجرای قرارداد می‌توانند آن را فسخ کنند.

اگر کارفرما در طول مدت قرارداد آزمایشی تصمیم به فسخ قرارداد داشته باشد، باید حقوق کارگر را مطابق آنچه در مدت زمان قانونی در قرارداد ذکر شده است پرداخت کند، این نکته‌ای است که وزارت کار برای جلوگیری از اخراج بدون دلیل کارگر در نظر گرفته است، به این ترتیب کارگر می‌تواند تا پایان قرارداد آزمایشی استعدادهای خود را بروز داده و با امنیت خاطر بیشتری کار کند.
در صورتی که کارگر در مدت زمان قرارداد آزمایشی اقدام به فسخ قرارداد کند، تنها حقوق مدتی که مشغول به کار بوده است را دریافت می‌کند، به این ترتیب حقی از کارگر یا کارفرما در مورد دریافت و پرداخت حقوق ضایع نخواهد شد.

1. بیمه و عیدی در قرارداد آزمایشی

در مورد مزایای جانبی مثل بیمه، سنوات و عیدی در قراردادهای آزمایشی شرایط این گونه است که کارفرما همانند دیگر قراردادها موظف است که کارگر را بیمه کند و آزمایشی بودن دلیل موجهی برای عدم انجام این کار نیست، اما در مورد عیدی و سنوات در صورتی که قرارداد آزمایشی منجر به عقد قرارداد دائمی نشود کارگر و کارمند از دریافت این مزایا بی‌بهره خواهند بود.
در صورت عدم بیمه کردن کارگر او می‌تواند حتی در مدت زمان قرارداد آزمایشی از کارفرما به دلیل عدم بیمه کردن شکایت کند و وزارت کار در این مورد از کارگر حمایت خواهد کرد.

2. مدت زمان قرارداد آزمایشی

در مورد مدت زمان قرارداد آزمایشی کارفرما از نظر قانونی محدودیت دارد، مدت زمان این قرارداد طبق قانون کار برای کارگران ساده حداکثر 1 ماه و برای نیروهای متخصص 3 ماه است، بنابراین کارفرما نمی‌تواند بیشتر از این مدت در قرارداد آزمایشی از کارجو انتظار کار داشته باشد. ضمن این که کارفرما از نظر قانونی نمی‌تواند بعد از پایان دوره قرارداد آزمایشی با همان شرایط آن را تمدید کند.

3. ضمانت اجرایی

همانطور که پیش‌تر نیز اشاره کردیم قرارداد آزمایشی از نظر عملکردی بسیار مشابه قراردادهای موقت است، بنابراین برای ضمانت اجرایی آن و اینکه جنبه رسمی داشته باشد.
علاوه‌بر اینکه طرفین قرارداد باید آن را امضا کنند باید به موارد زیر نیز اشاره شده باشد:

• تاریخ شروع و پایان قرارداد
• مقدار ساعت کاری
• مقدار مرخصی
• حقوق و مزایای توافقی
• تعهدات و انتظارات طرفین

توصیه می‌کنیم حتما قبل از امضای قرارداد به مفاد آن تعهداتی که به شکل کارگر یا کارفرما به عهده می‌گیرد توجه کنید، چرا که در صورت بروز اختلاف، داوری نه از روی ادعای کارگر یا کارفرما بلکه با توجه به مفاد آن که توسط هر دو طرف امضا شده است صورت می‌گیرد.

قانون کار به گونه‌ای به این قرارداد نگاه می‌کند که حق کارفرما و کارگر به یک اندازه در آن رعایت شده باشد، بنابراین نه کارگر می‌تواند در زمان فسخ قرارداد، ادعای حقوق کامل داشته باشد و نه کارفرما اجازه دارد به بهانه آزمایشی بودن قرارداد برخی حقوق کارگر از جمله شرایط مرخصی یا بیمه و... را نادیده بگیرد.

به این ترتیب با ایجاد امنیت شغلی هم کارجو می‌تواند با دلگرمی به کار مشغول شود و هم کارفرمایان می‌توانند با خیال آسوده‌تری اقدام به استخدام نیروی کار نمایند. در هر صورت باید دقت کنید که در مورد مفاد وارد شده در قراردادی که بین کارگر و کارفرما امضا و توافقاتی صورت می‌گیرد، به معنای قبول هر دو طرف است.

مزایای قرارداد آزمایشی

شاید در نگاه اول به نظر برسد که تنها کارفرما از عقد قرارداد آزمایشی نفع می‌برد، اما وقتی با جزئیات آشنا ‌شوید متوجه خواهید شد که توافقات به نفع طرفین است و کارگر نیز می‌تواند از مزایای آن بهره‌مند شود و کارگر مطمئن است که در صورت عدم رضایت از شرایط شغلی و یا عدم مهارت کافی در انجام وظایفش، می‌تواند آن را فسخ کند. از طرفی کارفرما نیز می‌داند در صورتی که از عملکرد کارگر راضی نباشد می‌تواند او را از کار برکنار کند.

بنابراین به نظر می‌رسد عقد چنین قراردادی قبل از قراردادهای دائم یا موقت می‌تواند به شناخت کافی کارجو و کارفرما از شرایط کار، محیط کار، عملکرد کارگر و مهارت‌های او کامل شده و تصمیم بهتری برای عقد قرارداد بلند مدت اتخاذ شود.
از طرفی در این قرارداد می‌توان برای تمام شرایط به یک توافق واحد رسید و با شرایطی که به نفع هر دو طرف قرارداد است، آن را تنظیم کرد.

عقد این گونه قراردادها به کارفرمایان انگیزه می‌دهد که از کارجویان جوان برای تصدی مشاغل گوناگون استفاده کنند و به این ترتیب فرصت شغلی بیشتری در اختیار افراد قرار می‌گیرد، از طرفی تعهدات کارفرما در این قرارداد کمتر از قراردادهای بلندمدت است و به این ترتیب می‌تواند بعد از پایان زمان قرارداد در مورد پذیرش و یا رد درخواست کاری کارگر تصمیم قطعی بگیرد.

بعد از پایان زمان قرارداد، کارفرما موظف است که قرارداد را به شکل قرارداد موقت یا قرارداد رسمی بلند مدت تغییر ماهیت دهد، این مسئله برای کارآموز یک امتیاز ویژه محسوب می‌شود. توجه به این که کارفرما بعد از پایان دوره نمی‌تواند از تعهدات خود شانه خالی کرده و حق کارگر را ضایع کند.

در پایان...

باید توجه داشته باشید که قراردادهای آزمایشی نیز قراردادی رسمی است که توسط مراجع ذی‌صلاح به رسمیت شناخته می‌شود، بنابراین در عقد این قرارداد باید دقت و توجه لازم را داشته باشید.
عقد این قرارداد می‌تواند فرصت مناسبی برای نشان دادن لیاقت و مهارت از سوی کارجو و همچنین شناخت دقیق شخصیت و صداقت و مسئولیت‌پذیری کارگر از سوی کارفرما خواهد بود، بنابراین پیشنهاد می‌کنیم حتما قبل از عقد قرارداد دائم و پذیرفتن تعهدات بلند مدت حتما از مزایای قراردادهای آزمایشی بهره‌مند شوید.

وبلاگ کارلیب اطلاعات مفیدی درباره مسائل حقوقی کارجو و کارفرما، نحوه امضای قراردادهای کاری و شرایط فسخ آن و... ارائه داده است، همچنین برای یافتن فرصت‌های شغلی متناسب با تیپ شخصیتی و مهارت‌های خود می‌توانید به وب سایت کارلیب به آدرس karlib.com مراجعه نمایید.