همه چیز درباره کار پاره وقت و قوانین مربوط به آن

تا چند سال پیش کار پاره وقت یادآور کار نیمه وقت دانشجویان بوده؛ اما در حال حاضر کار نیمه وقت مختص دانشجویان نیست و بسیار افزایش یافته است. افراد متخصص بسیاری هستند که ترجیح می‌دهند به‌صورت پاره وقت کار کنند.
با پیشرفت تکنولوژی و سراسری شدن اینترنت افراد زیادی به کار به‌صورت پاره وقت علاقه نشان می‌دهند. کار کردن به‌صورت نیمه وقت مزایایی هم برای کارفرما و هم برای کارکنان دارد و البته معایبی نیز برای کارکنان دارد که در ادامه به آن‌ها پرداخته می‌شود. البته قبل از اینکه به موارد گفته شده بپردازیم به تعریف و انواع کار پاره وقت می‌پردازیم.

کار پاره وقت چیست؟

تعاریف قانونی و آماری از کار نیمه وقت اغلب متفاوت است. در بسیاری از کشورها، تعریف قانونی کار پاره وقت، مشابه تعریف قانونی کار تمام وقت است.
در برخی کشورها نیز کار نیمه وقت تعریف درست و قانونی دارد، اما متأسفانه کارفرمایان از افرادی که کار پاره وقت را انتخاب کرده‌اند، پشتیبانی نمی‌کنند.
در عین حال کارفرماهای زیادی هستند که برای کارمندان نیمه وقت خود و تخصص آن‌ها ارزش قائل هستند و تمام حقوق قانونی آن‌ها را نیز پرداخت می‌کنند.

تعریف کار نیمه وقت

تعریف کار نیمه وقت در دیکشنری کسب و کار به این‌گونه آمده است:
«عدم رعایت الزامات یا استانداردهای تمام وقت بوده، مشارکت در کار پاره وقت معمولا به گذراندن کسری از وقت در مقایسه با یک همتای تمام وقت است.»
یک تعریف ساده از کار نیمه وقت در دنیای دیجیتال امروزی کار پاره وقت و دورکاری دو واژه به هم تنیده شده هستند، شامل ساعات کمتر در هفته نسبت به شغل تمام وقت است. البته بسیاری از افراد نیز به‌صورت حضوری در شرکت، کار پاره وقت یا پارت تایم انجام می‌دهند.

انواع کار پاره وقت 

کار پاره وقت معمولا به دو صورت حضوری و غیرحضوری انجام می‌شود.

1. کار پاره وقت حضوری

کاری که معمولا در ساعات غیرعادی کاری انجام می‌شود جز ساعات کاری حضوری کار پاره وقت قرار می‌گیرند. از آنجا که ساعات کاری عادی برای کارهای تمام وقت بین 7 صبح تا 5 بعدازظهر است، کار در غیر این ساعات مثلا ساعت 17 تا 21 کار نیمه وقت محسوب می‌شود. حالا این کار ممکن است کار در یک کافی‌شاپ، در یک کارخانه و یا داروخانه باشد.
البته کار پاره وقت ممکن است تدریس در یک مدرسه یا آموزشگاه خصوصی نیز باشد که در ساعات معمول کاری انجام می‌شود ولی ساعات کاری کمتری را شامل می‌شود.

2. کار پاره وقت غیرحضوری

کار پاره وقت غیرحضوری با نام‌های دیگری مانند کار نیمه وقت به‌صورت دورکاری یا فریلنسری نیز شناخته می‌شوند. خوبی این نوع کارهای پاره وقت انعطاف‌پذیر بودن زمان کار است. با وجود تکنولوژی و گسترش آن در تمام دنیا، می‌توان کارهای پاره وقت را از طریق اینترنت انجام داد.
مثلا می‌توان برای یک شرکت وبلاگ نویسی کرد یا برنامه نویسی انجام داد. در امور پژوهشی نیز می‌توان به‌صورت دورکاری همکاری پاره وقت داشت. ویراستاری، حسابرسی، تولید کننده و استراتژیست محتوا، طراحی گرافیک و مترجمی از انواع دیگر کارهای پاره وقت به‌صورت دورکاری هستند.

مزایای استخدام نیروی کار پاره وقت برای کارفرما

کارمندان پاره وقت مزایای بی‌شماری را برای شرکت‌های نوپا، مشاغل کوچک، شرکت‌های متوسط و حتی شرکت‌های چندملیتی فراهم می‌کنند.
برخی شرکت‌ها منابع لازم برای استخدام یک فرد حرفه‌ای به‌صورت تمام وقت ندارند، یا برای حرفه موردنظر به‌صورت تمام وقت احتیاج به همکاری ندارند و استخدام به‌صورت نیمه وقت می‌تواند نیازهای شرکت را برآورده کند. در عین حال مجموعه‌ای از مزایا را برای کسب و کار به همراه دارد.

به‌عنوان یک کسب و کار نوپا، استخدام کارکنان پاره وقت به رشد تجارت کمک می‌کند، در حالی‌که فشار مالی در بودجه آن‌ها را نیز به حداقل می‌رساند.
رازی که بسیاری از کارفرمایان، تازه متوجه آن شده‌اند این است که کارکنان نیمه وقت منبعی از منابع حرفه‌ای با تجربه را نشان می‌دهند که به دلیل سبک زندگی خود، کار پاره وقت را برگزیده‌اند.
این افراد ممکن است قبلا کار تمام وقت داشته‌اند و حالا به دلایلی مانند زایمان، مراقبت از عزیزان و یا بیماری خاصی نمی‌توانند به‌صورت تمام وقت کار کنند.
کار نیمه وقت پلی برای بازگشت به اشتغال است. کارفرمایان با استخدام کارکنان پاره وقت می‌توانند دستاوردهای زیادی کسب کنند که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم.

1. نیازهای شرکت با بودجه کمتری تامین می‌شود؛

شرکت‌های کوچک و متوسط معروف به SME غالبا برای برخی تخصص‌ها احتیاج به نیروی دائم ندارند و یا اینکه بودجه کافی برای استخدام افراد متخصص را ندارند.
به همین دلیل می‌توانند افرادی را به استخدام شرکت درآورند که به‌صورت پاره وقت نیاز شرکت را برآورده می‌کنند. با این کار شرکت‌های نوپا می‌توانند بودجه محدود خود را مدیریت کنند.

2. فرصت رقابت با رقبای بزرگ‌تر به وجود می‌آید؛

شرکت‌های کوچک و متوسط، همچنین شرکت‌های نوپا با توجه به بودجه محدودی که دارند نمی‌توانند با رقبای بزرگ خود به رقابت بپردازند و به حاشیه کسب و کار کشانده می‌شوند.
راه‌حل تجربه رقابت با رقبای بزرگ برای این نوع کسب و کارها استخدام کارکنان نیمه وقت متخصص است.

این شرکت‌ها با ارائه فرصت‌های پاره وقت و انعطاف‌پذیر در هنگام استخدام، می‌توانند توجه افراد جویای کاری که قابل‌دسترس نیستند را به خود جذب کنند.
این افراد غیر قابل‌دسترس معمولا افراد متخصصی هستند که به دلیل سبک خاص زندگی که دارند نمی‌توانند به‌صورت تمام وقت کار کنند. در عین حال استخدام چنین متخصصانی برای ارتقا و توانایی رقابت کسب و کار با رقبای بزرگ امری ضروری است.

3. شانس استفاده از نیروهای متخصص بیشتر می‌شود؛

بسیاری از کارفرمایان مایل هستند نیروی برابری از زن و مرد را به استخدام شرکت خود درآورند. در عین حال زنان به دلیل سبک خاص طبیعی که در زندگی دارند گاهی نمی‌توانند به‌صورت تمام وقت کار کنند، با استخدام نیروی کار پاره وقت می‌توانند برابری نیروی زن و مرد را بهبود بخشند.

استخدام پرسنل نیمه وقت علاوه بر اینکه یک روش موفق در زمینه معرفی مجدد متخصصان بسیار ماهر و با ارزش است، می‌تواند به بهبود ابتکارات در زمینه تنوع و برابری نیروی زن و مرد کمک کند و به‌نوبه خود نیروی کار شما را ارتقا دهد.
این عمل یک مزیت اضافی دیگر برای کارفرمایان دارد و این است که به مشتریان و مشتریان بالقوه نشان می‌دهد که شرکت برای داشتن نیروی کار برابر ارزش قائل است.

4. فرصت استخدام کارکنان چابک‌تر به وجود می‌آید؛

اگر نیاز مشتری باعث شود که شرکت خارج از ساعت کاری معمول، فعالیت داشته باشد، استخدام نیروی کار پاره وقت و انعطاف‌پذیر می‌تواند راهی عالی برای تسهیل چابک شدن کار شما باشد.
کارکنان نیمه وقت می‌توانند به شرکت در پاسخگویی و مدیریت تغییرات در اوج تقاضا کمک کنند. به‌عنوان مثال، شرکت‌ها می‌توانند در زمان اوج مصرف از کارکنان بیشتری استفاده کنند و با استفاده از این کارکنان پاره وقت، شب‌ها یا آخر هفته‌ها ساعت کاری شرکت را تمدید کرده و افزایش دهند.

5. ارزیابی نیروی کار پاره وقت سریع‌تر صورت می‌گیرد؛

معمولا کارفرمایان بیش از حد درگیر می‌شوند و در دنیای پررقابت امروز در تلاش هستند تا با نیازهای تجارت همگام شوند. همین امر موجب می‌شود از کارمندان خود انتظار کار مضاعف را داشته باشند. این کار مضاعف تأثیرات منفی بر سلامت جسمی و روحی کارمند خواهد گذاشت و در عین حال بهره‌وری لازم حاصل نخواهد شد.

استفاده از نیروی کار پاره وقت به دلیل انعطاف‌پذیری که دارد می‌تواند راهی عالی برای حمایت از کارمندانی باشد که بیش از حد درگیر کار می‌شوند. علاوه بر حمایت از کارکنان تمام وقت، موجب اشتغال‌زایی نیز می‌شود.
به همین ترتیب کارمندان تمام وقت احساس می‌کنند برای کارفرما ارزش دارند و به سلامت جسم و روان آن‌ها اهمیت داده می‌شود پس به کارمندان وفادار تبدیل می‌شوند و در زمان بروز مشکل نیز کار را ترک نخواهند کرد.

مزایای کار پاره وقت برای کارکنان

بسیاری از افراد جویای کار به دلیل سبک زندگی که دارند به دنبال کار پاره وقت هستند. این افراد ممکن است هم‌زمان با تعهداتی که در زندگی دارند برای کسب تجربه بیشتر، درآمدزایی و اینکه تخصص خود را فراموش نکنند، به کار نیمه وقت بپردازند.
درست است که کار نیمه وقت معایبی دارد اما گاهی تنها گزینه برای بسیاری از افراد است که فراتر از تبعات مالی آشکاری که دارد مزایای بزرگ دیگری نیز به همراه خواهد داشت. در ادامه به این مزایا پرداخته می‌شود.

مزیت اول: داشتن وقت آزاد بیشتر (انعطاف‌پذیری برنامه‌ها)؛

مسلما بزرگ‌ترین مزیت کار پاره وقت افزایش وقت آزاد است که در آن می‌توان فعالیت‌های فوق‌برنامه را دنبال کرد. افرادی که فاقد اعتبار علمی لازم برای شغل رؤیایی خود هستند، یک موقعیت شغلی پاره وقت ممکن است قدم بزرگی باشد که به آن‌ها امکان به دست آوردن گواهی‌نامه‌های لازم برای آینده بهتر را بدهد.

برخی افراد نیز هم‌زمان می‌توانند در مقاطع بالاتر تحصیل کنند. افراد بسیاری هستند که به دلیل مراقبت از فرزند کوچک، پدر یا مادر قادر به انجام کار تمام وقت نیستند، انعطاف‌پذیری مشاغل نیمه وقت به آن‌ها کمک می‌کند که به مسئولیت‌های دیگر زندگی خود نیز برسند.

مزیت دوم: ایجاد فرصت‌های کاری بیشتر؛

مشاغل نیمه وقت معمولا این امکان را دارند که به موقعیت‌های خوبی منجر شوند. در واقع اگر افراد جویای کار بتوانند شغل خود را به‌خوبی پیدا کنند، می‌توانند مهارت و تخصص خود را در زمینه موردنظر ارتقا دهند.
علاوه بر این بسیاری از فرصت‌های جدید ظاهر می‌شوند و این خلق فرصت‌های جدید، به این دلیل است که خود را در یک محیط مناسب قرار داده‌اند.
بیشتر اوقات، سازمان‌ها برای تأمین نیازی که تازه در تیم آن‌ها مشخص شده است، کارمندان نیمه وقت خود را با توجه به تخصص آن‌ها، استخدام می‌کنند.

بسیاری از افراد توانایی کار تمام وقت را دارند اما موقعیت شغلی تمام وقت مناسب در یک شرکت معین در دسترس نیست. به همین دلیل فرد با پذیرش کار پاره وقت می‌تواند خود را به‌عنوان کاندیدای واضح و در دسترس نشان دهد.
به هر حال کارفرمایی که تمایل به استخدام یک فرد بی‌تجربه به‌صورت تمام وقت را ندارد، ممکن است تمایل داشته باشد که یک نیروی کار مشتاق را به‌صورت نیمه وقت استخدام کند که اشتیاق، تلاش و سطح یادگیری او را برای تبدیل به کارمند تمام وقت کردن، محک بزند.

مزیت سوم: درآمد بیشتر؛

شاید فرصت درامد بیشتر از کار پاره وقت به نظر غیرشهودی و غیرمنطقی بیاید؛ اما کار نیمه وقت می‌تواند گاهی اوقات فرد را قادر به کسب درآمد بیشتر کند.
این امر برای افرادی صادق است که توانایی کار در بیش از یک شغل را داشته باشند؛ مثلا فردی که در دو شرکت مختلف به کار نیمه وقت مشغول است ممکن است درآمد ترکیبی بیشتری نسبت به یک موقعیت تمام وقت داشته باشد.
البته بسیاری از افراد متخصص مانند برنامه نویسان ممکن است شغل تمام وقت و ثابت داشته باشند و به‌عنوان شغل دوم و برای کسب درآمد بیشتر به کار نیمه وقت نیز بپردازند.

مزیت چهارم: کاهش استرس کاری و بهبود سلامت؛

مشاغل تمام وقت در بعضی مواقع طاقت فرسا هستند. مطالعات و تحقیقات نشان می‌دهد که کارکنان تمام وقت به دلیل کمبود زمان لازم برای ورزش، لذت بردن از فضای باز و آفتابی و هم‌چنین متعهد به داشتن سبک یکنواخت زندگی، احساس فرسودگی می‌کنند. در مقابل افرادی که کار نیمه دارند زمان بیشتری برای تفریح، باشگاه و خواب شب دارند.
پس مشاغل پاره وقت می‌توانند میزان استرس شما را کاهش دهند زیرا در محل کار از سطح مسئولیت کمتری برخوردار هستید، به همین دلیل می‌توانید تعادل بهتری بین کار و زندگی ایجاد کنید.

با توجه به اینکه شما کمتر کار می‌کنید، بنابراین می‌توانید از فعالیت خود لذت ببرید بدون اینکه مجبور باشید بار مسئولیت کاری خود را در تمام روز بر دوش بکشید.
این بدان معنا نیست که شما مجبور نیستید حضور حرفه‌ای در محل کار خود داشته باشید. بلکه شما باید وقت خود را در دفتر کار به حداکثر رسانده و وظایف خود را باید به‌موقع و با تعهد انجام دهید و البته با همکاران خود رابطه قوی نیز برقرار کنید.

مزیت پنجم: رسیدگی به امور خانواده؛

کار به‌صورت نیمه وقت برای افراد خانواده‌گرا ایده‌آل است. به ویژه برای افرادی که ترجیح می‌دهند خود به مسائل و آموزش مربوط به فرزندانشان رسیدگی کنند.
علاوه بر اینکه افراد دارای کار نیمه وقت در هزینه‌های جانبی مثل هزینه‌های مهدکودک، پرستار کودک و سرویس رفت‌وآمد کودکان صرفه‌جویی می‌کنند، فرزندانشان دارای سلامت جسمی و روحی بهتری نیز خواهند بود.

مزیت ششم: افزایش مهارت‌ مدیریت زمان؛

زمانی که یک کار پاره وقت به دست می‌آورید و ساعت آن به‌طور مثال ساعت 5 تا 9 عصر است، پس یک روال ثابت همیشگی را دنبال خواهید کرد.
برخی افراد نیز به‌صورت دورکاری و با ساعت کار منعطف‌تر به کار نیمه وقت می‌پردازند. شما در عین حال که شاغل هستید وقت آزاد بیشتری برای انجام دیگر کارها و مسئولیت‌های خود دارید.
به همین جهت باید با مدیریت زمان به‌خوبی از پس تقسیم زمان برای کار نیمه وقت و دیگر مسئولیت‌های خود بربیایید و در عین حال وقت آزاد برای مسائل شخصی مانند تفریح، مطالعه و باشگاه داشته باشید.

مزیت هفتم: صرفه‌جویی در وقت و هزینه؛

یک مزیت موقعیتی در کار نیمه وقت وجود دارد و آن صرفه‌جویی در هزینه رفت‌وآمد است مخصوصا اگر کار پاره وقت به‌صورت دورکاری و در منزل انجام شود.
این‌گونه دیگر لازم نیست که هزینه زیادی برای رفت‌وآمد داشته باشید. علاوه بر صرفه‌جویی در هزینه‌ها در زمان نیز صرفه‌جویی می‌شود و دیگر لازم نیست وقت زیادی را در ترافیک‌های شهری از دست بدهید.

معایب کار پاره وقت

کار نیمه وقت علاوه بر مزایایی که دارد، دارای معایبی نیز هست. به‌اختصار به این معایب می‌پردازیم:

1. کار پاره وقت معمولا امنیت شغلی ندارد.
   در صورت بحران اقتصادی، به احتمال زیاد شرکت‌ها کارمندان پاره وقت خود را رها می‌کنند.
2. متاسفانه برخی از کارفرمایان، کارکنان پاره وقت خود را بیمه نمی‌کنند و در نتیجه این نوع افراد شاغل دارای بیمه تامین اجتماعی نیستند.
3. کاره پاره وقت معمولا بازنشستگی ندارد.
4. در کار نیمه وقت معمولا شانس کمتری برای ترفیع شغلی وجود دارد.

قوانین کار در قرارداد کار پاره وقت 

در ماده 7 قانون کار آمده است:
«قرارداد عبارت است از قرارداد کتبی یا شفاهی که به‌موجب آن کارگر در قبال حق السعی کاری را برای مدت موقت یا مدت غیر موقت برای کارفرما انجام می‌دهد.»

همان‌طور که می‌بینید در این قانون منحصرا نامی از کار تمام وقت و یا منحصرا کار پاره وقت نیامده است. در نتیجه می‌توان گفت این قوانین برای انواع کار به‌صورت پاره وقت، تمام وقت و دورکاری و یا قرارداد آزمایشی صادق است؛ اما متأسفانه بسیاری از کارفرماها به این امر توجه ندارند.

کارگران و کارمندان در ایران به‌صورت عادی و یا همان تمام وقت 44 ساعت در هفته و 192 ساعت در ماه مشغول به کار هستند، پس هر کارمند و کارگری که کمتر از این ساعات در هفته یا ماه کار کند، کار نیمه وقت انجام می‌دهد. کارکنان و کارگران پاره وقت نیز باید از تمام مزایا و حقوق کار تمام وقت برخوردار باشند، با این تفاوت که میزان حقوق و دستمزد آن‌ها طبق مدت کارکرد و ساعت کاری که دارند، تعیین و پرداخت می‌شود.

قانون بیمه در قرارداد کار پاره وقت

در ماده 39 از 203 ماده قانون کار آمده است:
«مزد و مزایای کارگرانی که به‌صورت نیمه وقت و یا کمتر از ساعات قانونی تعیین‌شده به کار اشتغال دارند به نسبت ساعات کار انجام یافته محاسبه و پرداخت می‌شود.»
از طرف دیگر در ماده 148 قانون کار نیز آمده است:
«کارفرمایان کارگاه‌های مشمول این قانون مکلف‌اند بر اساس قانون تأمین اجتماعی، نسبت به بیمه نمودن کارگران واحد خود اقدام کنند.»

مدیرکل روابط کار و جبران خدمت نیز به‌تازگی در این خصوص عنوان کرده افرادی که کار پاره وقت انجام می‌دهند مشمول ماده 148 قانون کار می‌شوند و کارفرما نیز طبق مقررات سازمان تأمین اجتماعی، مکلف به بیمه کردن آنان خواهد بود.

جالب است بدانید که اگر حتی کارمند یا کارگری که به‌صورت پاره وقت مشغول به کار باشد و تمایلی به بیمه شدن نداشته باشد، وظیفه کارفرما است که او را طبق ماده 148 بیمه کند. در غیر این صورت کارفرمای متخلف طبق ماده 183 قانون کار جریمه نقدی می‌شود.
در ماده 183 قانون کار آمده است:
«کارفرمایانی که برخلاف مفاد ماده (148) این قانون از بیمه نمودن کارگران خود خودداری کنند، علاوه بر تأدیه کلیه حقوق متعلق به کارگر (سهم کارفرما) با توجه به شرایط و امکانات خاطی و مراتب جرم به جریمه نقدی معادل دو تا ده برابر حق بیمه مربوط محکوم می‌شود.»

در پایان باید گفت...

در دنیای دیجیتال امروز، کار پاره وقت و دورکاری دو مقوله‌ای هستند که ترکیب آن‌ها نتیجه کارکردی و شگفت‌انگیزی در دنیای کار مدرن خواهند داشت، البته اگر هم کارفرما و هم کارکنان نیمه وقت وظیفه خود را به‌درستی انجام دهند.
با توجه به اینکه ترافیک شهری بسیار زیاد شده است و نتیجه آن برای محیط زیست بسیار مضر خواهد بود، کار پاره وقت به‌صورت دورکاری بسیار در این امر مؤثر خواهد بود و حجم ترافیک شهری را کاهش خواهد داد. از طرف دیگر همگام با پیشرفت در تمام دنیا پیش خواهیم رفت و قدم در راه دورکاری تکنولوژیکی خواهیم گذاشت.

کارلیب می‌تواند به کارفرماها کمک کند تا افراد متخصص را به‌صورت پاره وقت به استخدام خود درآورند. کارلیب همچنین می‌تواند به افراد جویای کار با سبک زندگی خاص در پیدا کردن کار نیمه وقت کمک کند.