مرجع رسیدگی به اختلافات کاری بین کارگر و کارفرما کیست؟

امروزه با توجه به اینکه دنیا به سمت صنعتی‌شدن حرکت می‌کند و پیشرفت‌های اقتصادی، بیشتر با اتکا به فعالیت‌ها و اقدامات تولیدی صورت می‌گیرد، نقش کارگر و کارفرما و همچنین تعاملات بین آنها در پیشرفت و توسعه صنعت یک جامعه بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته‌ است.
اگرچه که همه ما با مفهوم کارگر، کارفرما و کارگاه آشنا هستیم، اما بد نیست که در اینجا یک نیم نگاهی هم به تعریفی که قانون کار برای آنها در نظر گرفته است، داشته باشیم.

کارگر:
کارگر فردی است که در ازای دریافت حقوق و مزایا برای کارفرما کار می‌کند. از نظر قانون کار هر فردی که مشمول این تعریف  شود، کارگر بوده و هیچ فرقی بین نگهبان و مدیر وجود ندارد.

کارفرما:
کارفرما، شخص حقیقی و یا حقوقی است که کارگر طبق درخواست او و در ازای دریافت حقوق و مزایایی مشخص در یک بازه زمانی از قبل تعیین شده کار می‌کند. آن دسته از افرادی که در کارگاه‌ها وظیفه اداره امور را بر عهده دارند، به عنوان نماینده کارفرما شناخته می‌شوند.

کارگاه:
سازمان، موسسه، شرکت و به طور کلی هر مکانی که کارفرما و یا نماینده او از کارگر می‌خواهد که در آنجا کار کند، در قانون کار به عنوان کارگاه معرفی می‌شود.

هرچقدر که به تعداد کارگاه‌ها و نیروی‌های کار افزوده شود، تعاملات بین کارگر و کارفرما در محیط‌‌ کار نیز افزایش می‌یابد. با افزایش این تعاملات، به وجود آمدن اختلاف و مشکلات بر سر مسائل گوناگون، خیلی دور از ذهن نیست. اختلافات بین کارگر و کارفرما علاوه بر این که باعث اتلاف وقت می‌شود، در چرخه تولید کشور نیز اختلال ایجاد می‎کند. پس در زمان بروز چنین اختلافاتی لازم است که هرچه سریع تر به آنها رسیدگی شود.

چیزی که در اینجا اهمیت دارد، این است که قانون کار چه راهکارهایی برای برطرف‌کردن مشکلات و اختلافات بین کارگر و کارفرما در نظر گرفته است؟
خوشبختانه قانون کار بروز چنین اختلافاتی را در محیط کار پیش‌بینی کرده است و برای برطرف‌کردن آنها، مراکزی را به عنوان مرجع رسیدگی به دعاوی کارگر و کارفرما معرفی کرده است. لازم است بدانید که تنها افرادی که مشمول قانون کار می‌شوند حق مراجعه به این مراکز را دارند؛ که این افراد کارگر، کارفرما، نمایندگان کارفرما و کارآموزان هستند.

اگر می‌خواهید بدانید که کار شورای حل اختلاف چیست؟ مراجع ذیصلاح اختلافات کارگر و کارفرما چگونه به این اختلافات رسیدگی می‌کنند؟ هزینه شکایت در شورای حل اختلاف چقدر است؟ و... کافیست تا انتهای این مقاله همراه ما باشید تا هر اطلاعاتی که درباره حل اختلافات کاری بین کارگر و کارفرما و محل رسیدگی به آن نیاز دارید را دریافت کنید.

روش‌های حل اختلاف بین کارگر و کارفرما 

اگر به هر دلیلی در محیط کار خود دچار مشکل شده‌اید و اختلافات‌تان به جاهای باریک کشیده‌شده است، بدون شک به دنبال راهکاری می‌گردید تا بتوانید هر چه زودتر این مشکل را برطرف کنید.
میزان آشنایی شما با قانون کار تاثیر بسیار زیادی در روند حل مشکلات دارد. هرچقدر که آگاهی شما نسبت به این قوانین بیشتر باشد، طبیعتاٌ بهتر می‌توانید اوضاع را مدیریت کنید و حق و حقوقتان را از طرف مقابل بگیرید.

قبلاً  در یک مقاله جداگانه شما را با شرایط و نحوه شکایت از کارفرما آشنا کردیم و گفتیم که در چه مواقعی کارگر حق شکایت از کارفرما را دارد. در اینجا می‌خواهیم به بررسی مراحل و تعیین مراجع حل اختلاف کارگر و کارفرما بپردازیم. به طور کلی برای حل مشکلات بین کارگر و کارفرما 4 حالت زیر رخ می‌دهد:

1. یکی از طرفین اختلاف تسلیم شود؛

این مورد یکی از رایج‌ترین و متداول‌ترین نتایجی است که در جریان شکایت بین کارگر و کارفرما رخ می‌دهد. خیلی از افراد نسبت به قوانین کار اطلاعات کافی ندارند و به همین دلیل در تفسیر آن دچار سوء تفاهم شده و فکر می‌کنند که حق و حقوقشان پایمال شده است و دست به شکایت می‌زنند، اما بعد از طرح شکایت و به مرور زمان وقتی که اطلاعاتشان نسبت به قوانین کار بیشتر شد، متوجه می‌شوند که مشکل از خودشان بوده و وظایفشان را به درستی انجام نداده اند؛ در نتیجه تسلیم خواهند شد.

2. کارگر و کارفرما بر سر یک موضوع مشترک به توافق می‌رسند؛

این وضعیت بهترین حالتی است که می‌تواند برای برطرف‌کردن مشکلات و اختلافات میان کارگر و کارفرما رخ دهد. در این حالت طرفین اختلاف با یکدیگر مذاکره کرده و به یک نقطه مشترک می‌رسند. هر دو طرف از شرایط راضی هستند و با توافق کامل به همکاری با یکدیگر ادامه می‌دهند.
لازم است بدانید برای انجام مذاکرات این چنینی، هیچ گونه چارچوب قانونی وجود ندارد. پس توصیه می‌کنیم که قبل از انجام مذاکره تا جایی که می‌توانید اطلاعاتتان را نسبت به قوانین کار افزایش دهید.

3. دو طرف با یکدیگر سازش می‌کنند؛

یکی‌دیگر از حالت‌هایی که ممکن است بعد از طرح شکایت بین کارگر و کارفرما رخ دهد، استفاده از شیوه سازش است. اگر هیچ کدام از طرفین دعاوی تسلیم نشدند و یا اینکه با هم به توافق نرسیدند، یک شخص ثالث در نقش میانجی عمل می‌کند تا بتواند زمینه توافق آنها با یکدیگر را فراهم کند.
این شخص ثالث که به عنوان نهاد سازشگر عمل می‌کند، شوراهای اسلامی کار و انجمن‌های صنفی هستند که هدف اصلی آنها ایجاد سازش بین کارگر و کارفرما است.

4. کمک گرفتن از مراجع حل اختلاف؛

اگر هیچ یک از دو طرف دعوا حاضر به توافق و سازش با یکدیگر نشدند، می‌توانند از یک مرجع حل اختلاف برای رسیدگی به مسائل خود کمک بگیرند. این شرایط معمولاً در زمان‌هایی رخ می‌دهد که اختلاف بین کارگر و کارفرما بسیار بزرگ است. مراجع ذیربط جهت حل اختلاف کارگر و کارفرما به 2 گروه زیر تقسیم‌بندی می‌شوند:

1.   هیات حل اختلاف اداره کار:
   شامل هیات تشخیص (به عنوان مراجع بدوی) و هیات حل اختلاف (به عنوان مراجع تجدید نظر) می‌شود.
2.   مراجع دادگستری

مراجع ذیصلاح حل اختلافات کارگر و کارفرما 

در زمان بروز اختلاف میان کارگر و کارفرما، قبل از اینکه کار به مراجع دادگستری و قضایی برسد، قانونگذار تمام تلاش خود را می‌کند تا از نهادهای میانجی‌گر برای حل اختلافات پیش آمده استفاده کند.
ناگفته نماند که آرای صادره از این مراجع دارای اعتبار بوده و اجرای آنها از نظر قانون هیچ منعی ندارد؛ اما این نهادهای میانجی چه نهادهایی هستند؟

1. شورای اسلامی کار و انجمن‌های صنفی؛

در کارگاه‌هایی که تعداد کارگران آنها از 50 نفر تجاوز می‌کند باید که یک واحدی تحت عنوان شورای اسلامی کار وجود داشته باشد. وظیفه اصلی این شورا رسیدگی به امور کارگران است. به عبارت دیگر این شورا نماینده کارگران بوده و به دنبال احقاق حق آنها از کارفرمایان است.
درصورتی که اختلافی بین کارگر و کارفرما به وجود آمد، شورای اسلامی کار مستقر در کارگاه اولین مرجع برای رسیدگی به این اختلاف هستند. از جمله وظایفی که قانون کار برای این مرجع در نظر گرفته است، عبارت اند از:

•       برگزاری مراسمات مذهبی در کارگاه
•       رسیدگی به پرونده کارگر اخراج شده
•       حل اختلاف بین کارگر و کارفرما
•       بررسی دقیق قرارداد کاری به منظور جلوگیری از تضییع حقوق کارگر
•       بررسی پرونده کارگران خطاکار و تذکر به آنها

در صورت عدم وجود شورای اسلامی کار در یک کارگاه، انجام این وظایف که مهمترین آنها برطرف‌کردن اختلافات است، بر عهده انجمن‌های صنفی خواهد بود. این انجمن‌ها در حقیقت تشکل‌های غیردولتی هستند که به عنوان نماینده کارفرمایان و کارگران شاغل در یک صنف خاص تشکیل می‌شوند.

2. هیات تشخیص؛

بر اساس ماده ۱۵۷ قانون کار در صورت عدم سازش کارگر و کارفرما در شورای اسلامی کار یا انجمن صنفی، مسئله به هیات تشخیص ارجاع داده می‌شود.
در قانون کار هیات تشخیص از 3 عضو تشکیل شده است؛ که یک نفر آنها نماینده وزارت کار و امور اجتماعی، یک نفر نماینده کارگران ( که توسط کانون هماهنگی شوراهای اسلامی کار استان انتخاب می‌شود) و نفر آخر نماینده مدیران صنایع (که انتخاب آن برعهده کانون انجمن‌های صنفی کارفرمایان استان می‌باشد) است.

هیات تشخیص در شهرهای کوچک، یک شعبه و در شهرهای بزرگ‌تر، چند شعبه دارد. این هیات بعد از دریافت و بررسی پرونده، از کارگر و نماینده کارفرما دعوت به عمل می‌آورد تا  به اختلافات آنها رسیدگی و حکم نهایی را صادر کند.
بعد از صدور حکم از سوی هیات تشخیص، کارگر و کارفرما تا 15 روز فرصت دارند که اعتراض خود را نسبت به حکم صادره، به هیات حل اختلاف ببرند. بعد از گذشت این 15 روز به هیچ عنوان اعتراض آنها قابل قبول نخواهد بود و این رای به عنوان رای قطعی و لازم الاجرا در نظر گرفته می‌شود.

3. شورای حل اختلاف کارگر و کارفرما؛

همانطور که گفتیم کارگر و کارفرما این حق را دارند که در صورت اعتراض نسبت به رای هیات تشخیص، آن را در هیات حل اختلاف استان مطرح کنند. هیات حل اختلاف استان از ۹ نفر تشکیل شده است که عبارت اند از:

• سه نفر نماینده کارگران؛ که این افراد یا توسط کانون هماهنگی شوراهای اسلامی کار استان انتخاب می‌شوند و یا اینکه انتخاب آنها بر عهده کانون انجمن‌های صنفی ‌کارگران و یا مجمع نمایندگان کارگران واحدهای منطقه خواهد بود.
• سه نفر نماینده کارفرمایان که توسط مدیران واحدهای منطقه انتخاب می‌شوند.
• سه نفر نماینده دولت که شامل مدیر کل کار و امور اجتماعی، فرماندار و رئیس دادگستری محل و یا نمایندگان آن‌ها می‌شوند.

اعضای هیات حل اختلاف برای مدت 2 سال انتخاب می‌شوند. تعداد این هیات نیز مانند هیات تشخیص در شهرهای کوچک و با تعداد پرونده کمتر، 1 عدد و در شهرهای بزرگ تر بیشتر خواهد بود.

قوانین و وظایف شورای حل اختلاف

قانون شورای حل اختلاف به این صورت است که بعد از دریافت پرونده شکایت، به طور کتبی از کارگر و کارفرما جهت حضور در جلسه دعوت می‌کند.
البته عدم حضور طرفین در جلسه مانع رسیدگی به پرونده نخواهد بود، اما در شرایطی که موضوع پرونده به گونه‌ای‌ است که حتماً باید 2 طرف در جلسه حاضر باشند، هیات اختلاف، زمان دیگری را برای رسیدگی به پرونده تعیین می‌کند.

این کار فقط یک مرتبه انجام می‌شود. اگر طرفین در این جلسه هم حاضر نشدند، هیات تشخیص با بررسی پرونده رای نهایی را ابلاغ می‌کند.
پیگیری پرونده شورای حل اختلاف حداکثر 1 ماه است. به عبارت دیگر وظیفه شورای حل اختلاف این است که حداکثر تا 1 ماه رای نهایی را صادر کند. رای صادره از طرف شورای حل اختلاف قطعی بوده و حتماً باید به مرحله اجرا درآید.

حال که با قوانین و وظایف شورای حل اختلاف آشنا شدید، طبیعتاً می‌خواهید بدانید که چطور باید پرونده خود را به این مرجع برسانید؟
برای اینکه پرونده اختلاف بین کارگر و کارفرما در این نهاد مورد بررسی قرار گیرد، در ابتدا باید ذینفع ( کارگر یا کارفرما) یا نماینده قانونی وی، دادخواست کتبی خود را که به زبان فارسی و بر روی برگه‌های مخصوصی نوشته شده است، به واحد کار و امور اجتماعی محل تقدیم کند.

اطلاعات فرم دادخواست

فرم دادخواست به شورای حل اختلاف شامل اطلاعات زیر است:

• نام و نام‌خانوادگی خوانده و خواهان
• اقامتگاه خوانده و خواهان
• نام پدر خواهان
• تاریخ تولد خواهان
• شغل و سابقه کار در کارگاه ( در صورتی که طرح شکایت از طرف کارگر باشد.)
• امضاء و یا اثر انگشت خواهان
• موضوع شکایت و شرح خواسته

بعد از تحویل دادخواست و پرداخت هزینه‌های دادرسی، شورای حل اختلاف به شما نوبت می‌دهد و باید تا آن زمان منتظر بمانید.
معمولاً طرفین دعوا در طول این مدت خیلی کنجکاو هستند که بدانند فرایند رسیدگی به پرونده به چه صورت در حال انجام است. از این رو در بخش بعدی به بررسی نحوه مشاهده ابلاغیه‌های شورای حل اختلاف پرداخته‌ایم.

سامانه ابلاغیه شورای حل اختلاف

در چند سال گذشته ابلاغیه‌های شورای حل اختلاف، طی یک نامه، به دست طرفین دعوا می‌رسید، اما امروزه با پیشرفت تکنولوژی دیگر لزومی به ارسال نامه وجود ندارد؛ بلکه طرفین دعوا می‌توانند با مراجعه به سامانه شورای حل اختلاف ابلاغیه‌های موجود را مشاهده کنند.

برای مشاهده ابلاغیه الکترونیکی شورای حل اختلاف باید وارد سایت ثنا شده و در آن یک حساب کاربری ایجاد کنید. در اینجا حتماً از خودتان می‌پرسید که آرای قطعی صادره از هیات تشخیص و هیات حل اختلاف توسط چه نهادی به اجرا در می‌آید؟
باید گفت اگرچه که هیات تشخیص و هیات حل اختلاف جزو زیر مجموعه‌های قوه مجریه هستند و یکی از ساختار تشکیلاتی بدنه دولت محسوب می‌شوند، اما در بیشتر مواقع اجرای احکام دادگستری مسئولیت اجرایی‌کردن رای این مراجع را بر عهده دارد.

نحوه اعتراض به رای شورای حل اختلاف

همانطور که قبلاً هم گفتیم، رای شورای حل اختلاف قطعی بوده و باید اجرا شود. با این حال، ممکن است این سوال در ذهنتان ایجاد شده باشد که آیا امکان اعتراض به این رای هم وجود دارد؟ در صورت امکان‌پذیر بودن، نحوه اعتراض به رای شورای حل اختلاف چگونه است؟
در پاسخ باید گفت، اگرچه که این رای قطعی است، اما فرد محکوم این فرصت را دارد که اعتراض خود را نسبت به آن اعلام کند. نهادی که در این مرحله برای ثبت اعتراض باید به آن مراجعه شود، دیوان عدالت اداری است. این نهاد، وظیفه دارد رای صادره را از نظر نقض قوانین و مقررات یا مخالفت با آنها مورد بررسی قرار دهد.

تا به اینجا متوجه شدید که از زمان به وجود آمدن اختلاف و مشکل بین کارگر و کارفرما تا زمانی که طرح شکایت به مرحله اجرا در می‌آید، باید مراحل گوناگونی سپری شود. در صورتی که رای نهایی صادر شده به نفع کارگر صادر شود، کارفرما موظف به اجرای آن است. تا این مرحله رسیدگی به امور و اختلافات بر عهده اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی است.

در برخی از مواقع پیش می‌آید که حتی بعد از صدور رای، کارفرما در اجرای آن کوتاهی می‌کند و سعی دارد به هر نحوی که شده حق و حقوق کارگر را پرداخت نکند. در این مرحله کارگر باید برای دریافت حق و حقوق خود از مراجع قضایی پیگیر ماجرا شود.

روند رسیدگی به شکایت کارگر و کارفرما در مراجع دادگستری 

اجرای احکام دادگستری وظیفه اجرایی‌کردن رای صادره از دادگاه‌های دادگستری و همچنین آرای صادره از هیات تشخیص و هیات حل اختلاف را برعهده دارد.

همانطور که گفتیم در صورت عدم تبعیت کارفرما از رای شورای حل اختلاف، کارگر می‌تواند عین رای را به دادگستری مربوطه ارسال کند.
در اداره دادگستری، رای صادرشده از طرف هیات حل اختلاف و یا دیوان عدالت اداری، مجددا مورد بررسی قرار می‌گیرد و نتیجه آن به کارفرما ابلاغ می‌شود. در صورتی که رای صادر شده نشان‌دهنده بازگشت به کار کارگر باشد، کارفرما تنها ۱۰ روز فرصت دارد که کارگر را به کار مشغول کند.

در صورتی که نتیجه رای، مطالبه طلب از کارفرما باشد، کارفرما ظرف مدت یک ماه از ابلاغ حکم باید طلب کارگر را تمام و کمال پرداخت کند. در غیر این صورت دادگاه می‌تواند با توجه به تقاضای کارگر اموال کارفرما را توقیف کند.

تفاوت شورای حل اختلاف با دادگاه

اگر تا اینجای مقاله را به دقت مطالعه کرده باشید، حتماً این سوال در ذهنتان ایجاد شده است که فرق شورای حل اختلاف با دادگاه چیست؟

شورای حل اختلاف یکی از مراجع تخصصی در کشور بوده که هدف آن رفع اختلاف و برقراری صلح و سازش در سطح کشور است.
این نهاد، یک مرجع شبه قضایی محسوب می‌شود؛ چرا که اکثر پرونده‌های ارجاعی آن ماهیت قضایی ندارند و از پیچیدگی‌های کمتری نسبت به پرونده‌های دادگستری برخوردار هستند.
اگر بخواهیم چند مورد از تفاوت‌های اصلی و مهم شورای حل اختلاف و دادگاه را بیان کنیم، باید بگوییم که...

1. اکثر مراجعه‌کنندگان به شورای حل اختلاف، افرادی هستند که می‌خواهند دعاوی کوچک حقوقی خود را با هزینه خیلی کمتری حل کنند.
2. رسیدگی به شکایت‌ها در شورای حل اختلاف خیلی سریعتر انجام می‌شود. این در حالیست که در دادگاه‌ها به دلیل ازدحام زیادی که وجود دارد، رسیدگی به برخی از پرونده‌ها خیلی زمان‌بر خواهد بود.
3. اعضای شورای حل اختلاف از میان مردم که معمولاً قضات بازنشسته، معتمدین مردم، افراد خوشنام، کارآموزان و... هستند، انتخاب می‌شوند. اما در دادگستری‌ها صدور حکم از طرف قاضی صورت می‌گیرد که انتخاب آن بر عهده قوه قضاییه است.

هزینه شکایت در شورای حل اختلاف

یکی از مهمترین دغدغه‌هایی که طرفین دعوا در محیط کار با آن روبرو هستند، هزینه‌های دادرسی است. خوشبختانه مراجع حل اختلاف برای رسیدگی به دعاوی مراجعین هیچ هزینه‌ای دریافت نمی‌کنند و این خدمات به صورت رایگان ارائه می‌شود.

نقش نماینده در ارائه دادخواست شکایت

اگر در محیط کارتان دچار اختلاف شده‌اید و قصد دارید در هیات‌های حل اختلاف شکایت کنید و یا فرد دیگری علیه شما دعوایی در شورای حل اختلاف مطرح کرده است و شما نمی‌توانید در جلسه حضور داشته باشید و پیگیری‌های لازم را انجام دهید، نگران نباشید. می‌توانید فرد دیگری را به عنوان نماینده تام الاختیار خود تعیین کنید.

برای این کار، هم می‌توانید در دفترخانه برگه نمایندگی را امضا کنید و هم اینکه در یک برگه توافق خود را یادداشت کنید. نماینده شما با داشتن این برگه می‌تواند ثابت کند که تمامی اختیارات اصلی شما را دارا می‌باشد.
از آنجایی که ممکن است نماینده شما نسبت به رای صادر شده از سوی هیات تشخیص اعتراض داشته باشد، توصیه می‌کنیم که در برگه نمایندگی، اختیار اعتراض به رای را هم به او بدهید؛ زیرا در غیر اینصورت نماینده شما حق اعتراض به رای را نخواهد داشت.

آگاهی کارگر و کارفرما از قوانین کار = اختلافات کاری کمتر 

اگر صاحب کسب و کار هستید و می‌خواهید به عنوان کارفرما با استخدام نیروی کار آگاه به قوانین از بروز اختلافات احتمالی در آینده با کارگر، جلوگیری کنید، بهتر است در زمان مصاحبه استخدامی و عقد قرارداد کار، سخت گیری‌های بیشتری داشته باشید. با این کار افرادی که به تازگی به کسب و کار شما ورود می‌کنند، آشنایی بیشتری با قوانین خواهند داشت و تا حد زیادی از سوء تفاهم‌های احتمالی در محیط کار جلوگیری می‌شود.

در این مسیر، کارلیب، در کنار شما خواهد بود. با ثبت نام به عنوان کارفرما در وبسایت پلتفرم استخدام آنلاین کارلیب به آدرس karlib.com، می‌توانید با برگزاری آزمون‌های استخدامی، مرحله اول مصاحبه و گزینش کارجویان را برای صرفه جویی در زمان، در همین پلتفرم انجام دهید، چراکه به کمک این آزمون‌ها فرایند انتخاب بین رزومه‌ها و کارجویان متعدد با سرعت و دقت بیشتری انجام می‌شود.