کارفرمایان همیشه به دنبال پیدا کردن بهترین و مناسب‌ترین کارمندان هستند تا عملکرد سازمان خود را بهبود بخشند. در گذشته به نظر می‌رسید که داشتن تجربه و مهارت، دلایل کافی برای استخدام افراد هستند، اما در سال‌های اخیر تجربه‌ مدیران و بخش منابع انسانی شرکت‌های بزرگ نشان داده است که نیاز است علاوه بر این دو ملاک، میزان هوش هیجانی افراد را نیز در استخدام کارمندان خوب در نظر بگیریم تا بازدهی و بهره‌وری سازمان خود را افزایش دهیم.

اما سؤالی که پیش می‌آید این است که هوش هیجانی چیست؟ و کارفرمایان چگونه می‌توانند هوش هیجانی متقاضیان فرصت‌های شغلی را مورد سنجش قرار دهند؟ در این مقاله تلاش کرده‌ایم به این سؤالات پاسخ دهیم.

هوش هیجانی چیست؟

به زبان ساده، هوش هیجانی (Emotional Intelligence) یا EQ به معنای توانایی نظارت و پایش احساسات و هیجانات خود و دیگران، تفکیک و تشخیص آن‌ها و استفاده از این اطلاعات به عنوان راهنمای تفکر و رفتار. در واقع هوش هیجانی مجموعه توانایی‌هایی است که به ما کمک می‌کنند هیجانات را در خود و دیگران، تشخیص داده و تنظیم کنیم.

قابل ذکر است که یکی از نزدیک‌ترین مفاهیم به هوش هیجانی، هوش اجتماعی (Social Intelligence) است. هوش اجتماعی شباهت زیادی به هوش هیجانی دارد، اما معمولاً هوش اجتماعی معطوف به آینده است. یعنی افراد از احساسات، صفات و رفتارهای دیگران استفاده می‌کنند تا سود مثبتی را نصیب خود نمایند.

به طور کلی استفاده از اصطلاح هوش هیجانی، تأکیدی بر شکلی از هوش است که هیجان‌ها را پردازش می‌کند و از آن بهره می‌برد. از این دیدگاه، بخشی از هوش هیجانی از جنس ظرفیت (Capacity)، بخشی از جنس توانایی (Ability) و بخشی دیگر از جنس مهارت (Skill) است.
همچنین هوش هیجانی دارای پنج مولفه کلی شامل خودآگاهی، خودتنظیمی، انگیزه، همدلی و مهارت‌های اجتماعی است که در ادامه با این مولفه‌ها بیشتر آشنا خواهید شد.

مولفه‌های اصلی هوش هیجانی

1. خودآگاهی:

به معنای توانایی تشخیص و فهم هیجانات شخصی است. این معیار درواقع مفهوم اصلی در هوش هیجانی به حساب می‌آید و بقیه‌ی ملاک‌ها زیرمجموعه‌ی این معیار قرار داده می‌شوند.

مدیر  و کارمندی که می‌داند بالا رفتن حجم کارها، کیفیت کارش را پایین می‌آورد و در او استرس ایجاد می‌کند، به شکلی برنامه ریزی می‌کند که کارهایش را در فرصت مناسب به‌ انجام برساند.

2. خودتنظیمی:

درواقع فهمیدن هیجانات شخصی به‌تنهایی کافی نیست و افراد باید بتوانند آن هیجانات را به شکل درست ابراز، تنظیم و مدیریت کنند.

به طور مثال وقتی تیم کاری، ارائه ضعیفی داشته باشد و مسئول تیم، به جای داد و فریاد کردن و تنبیه، مسئله را ریشه‌یابی کرده و تبعات وضعیت موجود را برای تیم روشن سازد و یا روشی را برای جبران ارائه نماید، یعنی مولفه خودتنظیمی را داراست.

3. انگیزه:

افراد دارای هوش هیجانی بالا معمولاً دارای انگیزه‌ی زیادی هستند. منبع انگیزه در این افراد بیشتر درونی است. این افراد هدف‌های خود را می‌شناسند و آماده‌اند برای رسیدن به اهداف خود تلاش کنند.

به طور مثال فردی که در مواجهه با مشکلات کاری آرامش خود را حفظ می‌کند و به دنبال راه حل است، می‌کوشد از این تجربه درس بگیرد و دوباره کنترل اوضاع را در دست بگیرد از EQ بالایی برخوردار است.

4. همدلی:

همدلی به معنای توانایی فهمیدن هیجانات دیگران است. درواقع همدلی به این معناست که افراد بتوانند خود را جای دیگران گذاشته و از زاویه‌ی نگاه آن‌ها به مسائل بنگرند.

5. مهارت‌های اجتماعی:

داشتن مهارت‌ اجتماعی به فرد کمک می‌کند به‌طور هدفمند با دیگران ارتباط برقرار کند و موقعیت‌های اجتماعی خود را به شکلی درست مدیریت کند. به طور مثال فردی که می‌خواهد تحولی در سازمان ایجاد کند با مهارت اجتماعی که دارد می‎تواند خلاء‌های سازمانی را پر کرده و مجموعه را به سوی موفقیت هدایت کند.

تأثیر هوش هیجانی در موفقیت شغلی

درواقع اولین نفری که توجه‌ها را به سمت هوش هیجانی و اهمیت آن جلب کرد، دنیل گلمن بود که در سال 1995 در کتاب خود با عنوان "هوش هیجانی؛ چرا می‌تواند مهم‌تر از IQ باشد." عنوان کرد که هوش هیجانی می‌تواند در موفقیت افراد تأثیری کلیدی داشته باشد. این مفهوم به سرعت موردتوجه مدیران منابع انسانی و صاحبان کسب‌وکارهای مختلف قرار گرفت.

متخصصان متوجه شدند که هوش هیجانی بر نحوه‌ی ارتباط افراد با همکارانشان و همچنین مدیریت استرس توسط افراد تأثیر می‌گذارد و می‌تواند عملکرد و بازده کاری افراد را ارتقا بخشد. علاوه بر این مشخص شد که افراد دارای هوش هیجانی بالا، رضایت شغلی بیشتری داشته و از کار کردن لذت می‌برند.
در سال‌های اخیر بسیاری از مدیران کسب‌وکارهای موفق می‌گویند به هوش هیجانی یا EQ بیشتر از هوش شناختی یا IQ اهمیت می‌دهند. افراد دارای هوش هیجانی بالا به‌طورکلی این ویژگی‌ها را در محیط‌های کاری نشان می‌دهند:

• تصمیمات بهتری در شرایط بحرانی می‌گیرند
• در حل مسائل عملکرد مناسب‌تری دارند
• زیر فشار استرس دچار افت عملکرد نمی‌شوند
• می‌توانند تعارضات را حل کنند
• همدلی بیشتری نشان می‌دهند
• شنونده‌های خوبی هستند
• انتقادپذیر بوده و مشتاقند عملکرد خود را بهبود ببخشند
• از تغییر نمی‌ترسند و تغییرات را می‌پذیرند
• به توانایی‌ها و محدودیت‌های خود آگاه هستند
• برای کیفیت ارزش قائل هستند
• دوست دارند موقعیت‌های جدید را تجربه کنند

سنجش هوش هیجانی

با توجه به نکات ذکر شده، به نظر می‌رسد سنجیدن هوش هیجانی متقاضیان برای استخدام مناسب‌ترین فرد برای دستیابی به بهترین عملکرد حیاتی باشد. EQ را می‌توان از سه راه کلی اندازه‌گیری کرد که شامل خودگزارشی، گزارش دیگران و سنجش توانایی‌ها است.

برای سنجیدن هوش هیجانی بر اساس این سه راه پرسشنامه‌های مختلفی طراحی شده است که می‌توانید از آن‌ها کمک بگیرید. همچنین با چند گام ساده می‌توان هوش هیجانی افراد را در مورد سنجش قرار داد.

قدم اول : بررسی رزومه 

درواقع با متمرکز کردن توجه‌تان روی هوش هیجانی می‌توانید از همان ابتدا ملاک‌ و معیارهای آن را در افراد بررسی کنید. در قدم اول بهتر است به یک بانک اطلاعاتی برای متقاضیان مختلف دسترسی داشته باشید برای دسترسی آسان به اطلاعات و رزومه‌های متقاضیان مختلف استفاده از سایت استخدام گزینه‌ای مناسب به نظر می‌رسد. در این مسیر می‌توانید از سایت کارلیب و آزمون‌های استخدامی آن کمک بگیرید.

بعد از درج آگهی استخدام شرکت خود در کارلیب، رزومه‌های زیادی را دریافت خواهید کرد. در زمان بررسی رزومه‌ها به نحوه‌ی نگارش آنها نیز دقت کنید و حتما توجه داشته باشید بر چه موارد و تخصص‌هایی تأکید شده است. معمولاً رزومه‌ی افراد می‌تواند اطلاعات اولیه‌ای درباره هوش هیجانی آن‌ها در اختیارتان قرار دهد زیرا همانطور که اشاره شد بخشی از هوش هیجانی از جنس مهارت نیز می‌باشد.

قدم دوم : آزمون سازی

پس از انتخاب نمونه‌های مناسب رزومه، این امکان وجود خواهد داشت که هوش هیجانی را اندازه‌گیری کنید. به‌طورکلی، می‌توان سؤالات مرتبط با هوش هیجانی را در طول مصاحبه حضوری یا تلفنی نیز از متقاضیان پرسید، اما راه بهتر و مفیدتری نیز برای سنجش EQ وجود دارد. وب‌سایت کارلیب برای کارفرمایان ویژگی خاصی در نظر گرفته است تا حتی پیش از انجام مصاحبه با افراد منتخب بتوانند معیار هوش هیجانی را در افراد متقاضی مورد ارزیابی قرار دهند.

کارلیب به کارفرمایان این امکن را می‌دهد تا با آزمون سازی و طرح مجموعه‌ای از سوالات، متقاضیان را محک بزنند. در زمان نوشتن این سوالات می‌توان سنجش هوش هیجانی را نیز در نظر داشت و سؤالات مرتبط با سنجش میزان EQ را در بین سوالات قرار داد.
به واسطه­‌ی ویژگی­‌های خاص سایت کارلیب، کارفرمایان این امکان را دارند که پرسشنامه‌­ای شامل سؤالات مهم برای موقعیت کاری را در همان ابتدا در اختیار متقاضیان قرار دهند و افراد جویای کار همراه با ارسال رزومه، ملزم باشند پرسش­‌های موردنظر را پاسخ دهند. برای وارد کردن پرسش­‌های مرتبط با موقعیت شغلی کافی است وارد سایت کارلیب به آدرس karlib.com شده و پس از ثبت نام و درج آگهی استخدامی، صفحه آزمون خود را فعال کنید.

قدم سوم: طرح سوالات آزمون

اما شاید این سوال برایتان ایجاد شود که لازم است برای سنجش هوش هیجانی چه سوالاتی در آزمون پرسیده شود. برای کمک به کارفرمایان علاوه بر سئوالات جلسه مصاحبه، مجموعه‌­ای از سؤالات مهم و مفید برای سنجیدن این معیار هیجانی را معرفی خواهیم کرد. می‌توانید از این سؤالات استفاده کنید:

1. چه کسی منبع الهام شماست و چرا؟
   این سؤال می‌تواند فضای مصاحبه را دوستانه‌تر کند و همچنین شخصیت متقاضی را برایتان مشخص می‌نماید. می‌توان پاسخ‌های مختلفی به این سؤال داد، اما شما باید دقت داشته باشید که فرد چه کسی را معرفی می‌کند و دلیل علاقه‌اش به آن فرد را چه صفتی ذکر می‌نماید.
2. آیا قصد دارید در آینده روابط خود را با همکاران فعلی‌تان ادامه دهید؟
   این پرسش به شما کمک می‌کند تا این قضیه را موردسنجش قرار دهید که آیا فرد می‌تواند روابط کاری قدرتمند و مثبتی ایجاد کند یا خیر.
3. چه چیزی در محیط کاری می‌تواند شما را عصبانی کند؟
   پاسخ این سؤال مشخص می‌کند که چه رفتارها و قوانینی برای فرد دارای اهمیت است. با کمی پرس و جوی، نحوه‌ی مدیریت و کنترل فردی مورد سنجش قرار می‌گیرد.
4. پرافتخارترین لحظه‌ی کاریتان را تعریف کنید.
   احتمالاً فردی که دارای هوش هیجانی بالا است لحظه‌ای را تعریف می‌کند که کار گروهی او و همکارانش موجب پیامدی مثبت برای شرکت شده است. این سؤال می‌تواند نگاه فرد به کار گروهی را نیز مشخص کند.
5. دومورد از بهترین نقاط قوتتان را نام ببرید. این سؤال می‌تواند میزان خودآگاهی فرد را نشان دهد که ملاک مهمی در هوش هیجانی است. شما به افرادی احتیاج دارید که هیجانات، ارزش‌ها و انگیزه‌های خود را به خوبی بشناسند تا بتوانند آن‌ها را در محیط کاری به کار ببندند. احتمالاً این سؤال به شما کمک می‌کند بفهمید نگاه افراد به خودشان به چه شکل است.
6. چطور با شکست کنار می‌آیید؟
   این سؤال از دو جهت بسیار مهم است. اول اینکه شما متوجه می‌شوید فرد چه زمانی شکست خورده است و دلیل شکست او چه بوده است و دوم اینکه نحوه‌ی مقابله‌ی فرد با شکست را نیز متوجه خواهید شد.

همچنین، می‌توانید از پرسشنامه‌ها یا ابزارهای علمی سنجش هوش هیجانی نیز استفاده کنید. برای مثال پرسشنامه‌ی ابزارهای ذهنی فقط دارای 15 سؤال است اما می‌تواند دیدی کلی از میزان EQ متقاضیان برایتان فراهم آورد.

در اینجا نیز برای سادگی فرایند سنجش هوش هیجانی توسط پرسشنامه‌های علمی، مجموعه کارلیب امکان آپلود پرسشنامه‌های آماده را نیز در وب‌سایت خود قرار داده است تا متقاضیان شغلی در طی فرایند ثبت‌نام برای شغل موردنظر، این پرسشنامه را نیز تکمیل کنند. نتایج پرسشنامه‌­ها به شکل محرمانه در اختیار کارفرمایان قرار خواهد گرفت.

سخن آخر

به‌طورکلی، توانایی درک و مدیریت هیجانات برای قرار گرفتن در مسیر رشد و پیشرفت کار و زتدگی بسیار ضروری است. داشتن هوش هیجانی یا EQ بالا به افراد کمک می‌کند با دیگران به درستی ارتباط برقرار کرده و عملکرد بهتری در محیط کاری داشته باشند. به همین دلیل به کارفرمایان توصیه می‌کنیم برای استخدام افراد، ملاک هوش هیجانی را حتما در نظر داشته باشند.

وب‌سایت کارلیب با در نظر گرفتن لزوم سنجش میزان هوش هیجانی، توانایی ساخت پرسشنامه یا بارگذاری پرسشنامه­‌های علمی را نیز برای کارفرمایان فراهم کرده است تا بتوانند پیش از مصاحبه شغلی، هوش هیجانی متقاضیان را مورد سنجش قرار داده و طبق نتایج آزمون افراد را به مصاحبه نهایی دعوت کنند. کافی است برای استفاده از خدمات کارلیب به وب‌سایت karlib.com مراجعه کنید تا با استخدام کارمندان خوب در دنیای کسب و کارها از رقبای خود پیشی بگیرید.