خود مراقبتی در برابر آسیب‌های اجتماعی

خود مراقبتی مفهومی است که به توانایی هر فرد برای حفظ و بهبود سلامتی جسمی، روحی و اجتماعی خود اشاره دارد. این مفهوم شامل فعالیت‌ها و عادات روزمره‌ای است که به منظور افزایش کیفیت زندگی و کاهش خطرات احتمالی انجام می‌شوند.
در دنیای امروز که با چالش‌های اجتماعی متعددی روبرو هستیم، خودمراقبتی اهمیت بیشتری پیدا کرده است بنابراین باید بدانیم که چگونه از خود در برابر آسیب‌های اجتماعی مراقبت کنیم؟

خود مراقبتی چیست؟

خودمراقبتی مجموعه‌ای از اقدامات و رفتارهایی است که فرد برای حفظ و بهبود سلامت خود انجام می‌دهد. این اقدامات می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

تغذیه سالم

مصرف مواد غذایی متنوع و مغذی برای تامین نیازهای بدن.

ورزش منظم

فعالیت‌های فیزیکی که به بهبود سلامت قلب و عروق، عضلات و سیستم عصبی کمک می‌کنند.

استراحت کافی

خواب کافی و با کیفیت برای بازسازی انرژی و تقویت سیستم ایمنی.

مدیریت استرس

استفاده از تکنیک‌های آرامش‌بخش مانند مدیتیشن، یوگا و تنفس عمیق.

روابط اجتماعی سالم

برقراری و حفظ روابط مثبت و حمایت‌کننده با دیگران.

آسیب‌ اجتماعی چیست؟

آسیب‌های اجتماعی به مشکلات و چالش‌هایی اشاره دارند که از تعاملات اجتماعی و شرایط محیطی ناشی می‌شوند. این آسیب‌ها می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

اعتیاد

وابستگی به مواد مخدر، الکل یا سایر عادات ناپسند.

خشونت

مواجهه با خشونت خانگی، جسمی یا روانی.

فقر

ناتوانی در تامین نیازهای اساسی زندگی مانند مسکن، غذا و بهداشت.

بیکاری

نداشتن شغل یا درآمد کافی برای تامین هزینه‌های زندگی.

تنهایی و افسردگی

احساس انزوا و کاهش سطح سلامت روانی.

خود مراقبتی در برابر انواع آسیب‌های اجتماعی

ما خواسته یا ناخواسته در اجتماعی بزرگ زندگی می‌کنیم. حتی اگر گوشه عزلت اختیار کنیم، باز هم به نوعی با اجتماع در ارتباط هستیم. از این رو نیاز داریم در اجتماع فردی موثر و مفید باشیم و عرف و قوانین اجتماعی را رعایت کنیم. از طرفی آسیب‌هایی نیز ممکن است از همین اجتماع به ما وارد آید که نمی‌توان از آن‌ها به راحتی گذر کرد. اما برای اینکه از این آسیب‌ها جلوگیری شود، بهتر است اجتماع خود را بهتر بشناسیم و در جهت رفع مشکلات موجود در آن بکوشیم.

 به هر رفتار جمعی یا فردی که در چارچوب اصول و قواعد اخلاقی و عرفی نمی‌گنجد، آسیب‌ اجتماعی گفته می‌شود.
این چارچوب ممکن است کاملا رسمی یا غیررسمی و یا مربوط به عرف جامعه باشد و حتی با منع قانونی و اجتماعی روبرو شود.

حالا شما با داشتن اطلاعات کافی و شناخت انواع آسیب‌های اجتماعی، می‌توان در جهت مراقبت از خود تلاش کرد.

بیشتر بخوانید:

چگونه روحیه مسئولیت پذیری را در خود تقویت کنیم؟

انواع آسیب‌های اجتماعی 

آسیب‌های اجتماعی موارد متعددی را شامل می‌شوند که هر کدام بسته به شرایط فرد ممکن است او را تحت الشعاع قرار دهد. از متداول‌ترین آسیب‌های اجتماعی که امروزه به خصوص در بین جوانان شایع شده است را در ادامه مورد بررسی قرار می‌گیرد و برای هر کدام روش‌های مراقبت از خود نیز بیان شده است.

1. اعتیاد 

اعتیاد به هر عادتی نسبت به مواد مختلف طبیعی و شیمیایی گفته می‌شود. امروزه دامنه این مواد آنقدر زیاد شده است و در شکل‌های متعددی وجود دارند. شاید به همین علت است که اکثر افراد ناخواسته در دام اعتیاد می‌افتند و با یک دارو درمانی دوستانه به سمت غول اعتیاد سوق پیدا می‌کنند.

این مواد ممکن است بر روی جسم، ذهن یا هر دو تاثیر بگذارد. اما در برابر اعتیاد چگونه از خود مراقبت کنیم؟ این مساله به خصوص برای جوانان اهمیت زیادی دارد.

• دوستان خود را با دقت بیشتری انتخاب کنیم و برای مراقبت از خود هیچ گاه سراغ افراد با رفتارهای پرخطر برای دوستی نرویم.
• در جمع‌های دوستانه از موادی که اطلاعات کامل در مورد آن نداریم استفاده نکنیم.
• هر کاری ارزش امتحان کردن را ندارد، چه بسا با یک بار مصرف مواد برای همیشه به آن اعتیاد پیدا کنید.
• خانواده خود بهترین دوستان تان هستند پس بهتر است در هر کاری با آن‌ها مشورت کنید.
• اوقات فراغت خود را به کارهای ارزشمند مانند کتاب خوانی، ورزش و ... اختصاص دهید.
• اطلاعات خود را در مورد مواد مخدر مختلف و آسیب‌های آن‌ها بالا ببرید.

و در آخر بهتر است برای این که بدانیم چگونه از خود در برابر آسیب‌های اجتماعی مراقبت کنیم و دچار اعتیاد نشویم، به این مساله توجه داشته باشید همیشه کسانی که دوستدار ما هستند صلاح ما را نمی‌دانند. از این رو حتی به دوستان چندین ساله خود نیز برای امتحان هر ماده ای اعتماد نکنید.

2. خودکشی 

یکی دیگر از آسیب‌های اجتماعی که ممکن است هر کسی با هر شرایط اجتماعی و فرهنگی به آن روی آورد، خودکشی است. این گناه نابخشودنی متاسفانه این روزها در خانواده‌های زیادی رواج یافته است. معمولا آمار مربوط به خودکشی با سایر آسیب‌های اجتماعی رابطه مستقیمی دارد. اما گاهی اوقات در بین افرادی با شرایط عالی نیز دیده می‌شود.

چگونه از خود مراقبت کنیم تا به سمت خودکشی یا آسیب به خود نرویم؟

قبل از هر چیز بهتر است بدانید، اکثر افرادی که به سمت آسیب اجتماعی خودکشی می‌روند، ممکن است چندان به آن فکر نکرده باشند. حتی افرادی هستند که هیچ گاه تصور نمی‌کردند روزی به خودشان آسیب برسانند. پس دانستن روش‌هایی برای مراقبت از خود در برابر این آسیب‌ها، برای همگان اهمیت دارد.

توجه به نکات زیر می‌تواند در این کاهش آسیب به خود کارساز باشد:

• همیشه به یاد داشته باشید که خودکشی و هر گونه آسیب به خود در دین ما نهی شده و جزو گناهان نابخشودنی محسوب می‌شود.
• انگیزه خود را برای زندگی بالا ببرید و از کارهایی که احساس پوچی به شما می‌دهد دوری کنید.
• صبر را فراگیرید و از تصمیم گیری عجولانه بپرهیزید. گاهی اوقات واقعیت با آنچه در ظاهر می‌بینید بسیار متفاوت است و برای کشف آن نیاز به صبر دارید.
• اگر مشکلات زیادی را در زندگی تجربه می‌کنید بدانید که روزی تمام آن‌ها حل خواهند شد چه بسا آن روز چندان هم دیر نباشد.
• خودتان را به کارهایی که علاقه و استعدادتان به سمت آن گرایش دارد مشغول کنید.
• در مورد هر مشکلی با خانواده یا مشاور مورد اعتماد صحبت کنید تا بتوانند به شما راه حل ارائه دهند.

اگر بررسی‌هایی را که در زمینه خودکشی صورت گرفته است ببینید متوجه می‌شوید که اکثر این افراد در همان لحظات اول از کار خود پشیمان می‌شوند. اما گاهی اوقات برای پشیمان شدن و تصمیم درست بسیار دیر شده است!

3. سرقت 

اگر می‌خواهید بدانید که چگونه از خود در برابر آسیب‌های اجتماعی مراقبت کنیم بهتر است تمام موارد موجود در جامعه را بررسی کنید. سرقت یکی از آسیب‌های اجتماعی است که بسیار رایج است. ممکن است از فرد سرقت شود یا خود به سمت سرقت گرایش پیدا کند.

در هر دو صورت وی دچار آسیب اجتماعی شده است. با توجه به این که شرایط اقتصادی امروزه چندان مساعد نیست، آمار سرقت نیز به مراتب بالا رفته است.
برای جلوگیری از این که دچار سرقت نشویم باید مسائل امنیتی را برای منزل خود رعایت کنیم و هنگام حضور در جامعه نیز مراقبت‌های لازم را از وسایل با ارزش مانند کیف، گوشی موبایل، طلا و... داشته باشیم.

برخی افراد ممکن است به دلایل متعددی مانند فقر، زیاده خواهی، هیجان و... به سرقت روی آورند. اکثر افرادی که در خانواده ای بزرگ شده‌اند که مسائل اخلاقی چندان حائز اهمیت نبوده است و از طرفی بی توجهی به فرزند زیاد است، به این مسائل گرایش پیدا می‌کنند.
از این رو باید بنیان خانواده را بر اساس محبت و ارزش‌های اجتماعی پایدار ساخت تا افراد به مسائل غیر اخلاقی روی نیاورند. گاهی اوقات بی توجهی به فرزندان باعث می‌شود تا وی بدون این که مشکلات مالی داشته باشد، به سمت سرقت برود تا از این طریق جلب توجه کند یا از خانواده انتقام بگیرد.

4. انحرافات جنسی

مسئله انحرافات جنسی نه تنها در جوانان بلکه گاهی اوقات در افراد با سن بالا نیز دیده می‌شود. بیشتر مواقع این مسئله در کودکی و نوجوانی افراد ریشه دارد. اگر فردی احساس می‌کند دچار مشکلات جنسی است و رفتارهای نامتعارف دارد، بهترین گزینه مشورت با یک مشاور خبره است که می‌تواند دلیل آن را پیدا کرده و به فرد در حل مشکل کمک کند.

انحرافات جنسی بین هر دو جنس زن و مرد دیده می‌شود و نه تنها برای خود او مشکل آفرین است بلکه ممکن است به دیگران نیز آسیب برسانند. در دنیای امروز که دسترسی به شبکه‌های غیر اخلاقی و فیلم‌ها و سریال‌های نامتعارف راحت تر شده است، زمینه برای این انحرافات به شدت زیاد شده است. به همین علت شکل‌های نامتعارفی از روابط جنسی در جامعه دیده می‌شود که نیاز به حل سریع دارد.

5. بی خانمانی

شاید تعداد کمتری از افراد جامعه در معرض بی خانمانی قرار می‌گیرند اما باز هم می‌توان از آن به عنوان یک آسیب اجتماعی رشد یافته در عهد حاضر یاد کرد. شدت فشارهای اقتصادی باعث شده است تا افرادی به سمت بیغوله نشینی پیش روند و از حق طبیعی خود مانند داشتن سرپناه و مسکن محروم شوند.

معمولا این مشکل همراه با سایر آسیب‌های اجتماعی است و نیاز به حل عمقی تری دارد. ولی با این حال برخی افراد شرافتمند نیز هستند که مشکل مسکن دارند. فقر عامل اصلی و مهمی است سبب بی خانمانی می‌شود. گاهی اوقات حوادث طبیعی و غیر مترقبه مانند زلزله، آتش سوزی و ... سبب بی خانمان شدن افراد می‌شوند.

6. مهاجرت 

شاید به نظر تعجب برانگیز باشد که مهاجرت را جزو عوامل ایجاد آسیب‌های اجتماعی بدانیم. گاهی اوقات افراد برای کسب موفقیت‌های بیشتر و رشد اقتصادی و علمی مهاجرت می‌کنند.
ممکن است مسائلی مانند تفاوت فرهنگی و عدم شناخت این فرهنگ‌ها سبب ایجاد آسیب‌هایی شود که حل آن‌ها چندان هم راحت نباشد. اما در برابر آسیب‌های ناشی از مهاجرت چگونه از خود مراقبت کنیم؟

اگر قصد مهاجرت به کشور یا حتی شهر دیگری را دارید، بهتر است قبل از اقدام به سفر در مورد فرهنگ و سبک زندگی افراد در منطقه هدف تحقیق کنید. سعی کنید جزئی ترین مسائل را هم مورد بررسی قرار دهید.
گاهی اوقات تحمل این مسائل جزئی هم برایتان مشکل آفرین خواهد بود. پس برای این که بدانیم چگونه از خود در برابر آسیب‌های اجتماعی مراقبت کنیم باید از همان ابتدا به فکر حل مشکل احتمالی باشیم.

7. بیکاری

هنگامی که می‌گوییم چگونه از خود در برابر آسیب‌های اجتماعی مراقبت کنیم ممکن است به فکر بیکاری نیفتیم و آن را یک مشکل غیر قابل کنترل بدانیم! اما در اکثر مواقع این گونه نیست.

گاهی حوادثی که منجر به بیکاری فرد می‌شود کاملا وابسته به عملکرد خود اوست. هیچ کارفرمایی دوست ندارد کارمند خوب خود را از دست بدهد. اگر کارمند هستید سعی کنید مسئولیت‌های خود را به بهترین نحو انجام دهید.
در صورتی که کسب و کار خودتان را دارید می‌توانید برنامه ریزی دقیقی برای فعالیت‌های خود داشته باشید و دائم تغییرات را بررسی کنید، می‌توانید به راحتی جلوی مشکلات را بگیرید یا برای آن‌ها راه حل پیدا کنید.

اگر کتاب چه کسی پنیر مرا جا به جا کرد را خوانده باشید، می‌دانید که بهترین کار این است که قبل از به هم ریختن کارتان یک کار دیگر برای خودتان دست و پا کنید.
همیشه یک ایده آماده برای کار در آستین داشته باشید. در این صورت اگر مشکلی برای کسب و کارتان پیش آمد سریع شروع می‌کنید و کار جدیدتان را راه می‌اندازید. از این رو برای مراقبت از خود در برابر مسئله بیکاری بهتر عمل می‌کنید.

8. آدم ربایی 

هر چند ممکن است مسئله آدم ربایی بیشتر برای افرادی مطرح باشد که از نظر اقتصادی یا سیاسی و امنیتی خاص باشند؛ اما ممکن است برای افراد عادی نیز اتفاق بیفتد. این مشکل به دلایل متعددی مانند سرقت، تجاوز، مشکلات شخصی و ... به وجود می‌آید.

آدم ربایی بیشتر برای کودکان و زنان مطرح است. پس باید بدانیم چگونه از خود در برابر آسیب‌های اجتماعی مراقبت کنیم و از مسائلی مانند آدم ربایی جلوگیری کنیم. چند راهکار برای مراقبت از خود بیان می‌شود که می‌تواند موثر واقع شود.

• ساعات رفت و آمد خود را بر اساس زمان شلوغی خیابان‌ها تنظیم کنید.
• از سوار شدن به خودروهای شخصی به خصوص برای مسیرهای طولانی خودداری کنید.
• از پوشیدن طلا یا همراه داشتن پول نقد خودداری کنید.
• اگر جزو افرادی هستید که این خطرات متوجه شماست، دقت بیشتری در ارتباطات خود داشته باشید.
• به هر کسی اعتماد نکنید و همراه آن‌ها نشوید.
• هر کسی را در خودروی شخصی خود سوار نکنید.

اگر بدانیم در برابر آدم ربایی چگونه از خود مراقبت کنیم، بهتر می‌توانیم از بروز آن پیشگیری کنیم.

9. فقر

اکثر مفاسد و آسیب‌های اجتماعی، ناشی از فقر است. البته درصد زیادی از فقر موجود در جامعه به افراد و درصدی نیز مربوط به سیاست و جامعه است که نمی‌توان از آن رهایی یافت.
ناگفته نماند که در جوامعی با مشکلات سیاسی و اقتصادی زیاد، باز هم افرادی هستند که جزو ثروتمندان هستند و به راحتی درآمدهای بسیار بالا دارند.

این عامل نشان می‌دهد که اراده و پشتکار فردی و ایده‌های مناسب می‌تواند مسائل غیر قابل کنترل مانند سیاست و اقتصاد جامعه را تحت الشعاع قرار دهد. پس بهتر است قبل از هر چیز برای مراقبت از خود در برابر فقر، بهانه‌ها را کنار بگذاریم و از پتانسیل‌های وجودی خود برای ایجاد انگیزه و کسب و کار بهره ببریم.

برای مطالعه:

کمال گرایی و نحوه غلبه بر آن

خودمراقبتی در نوجوانان

نوجوانی سنی بسیار حساس است و بیشترین آسیب در خانواده‌ها و افراد مربوط به این سن است. نوجوان احساس می‌کند باید مستقل شود و کم کم از خانواده فاصله می‌گیرد. این مسئله به خصوص در خانواده‌هایی که نزدیکی عاطفی کمتری با هم دارند سبب بروز مشکلات زیادی می‌شود.
اگر خودتان نوجوان هستید یا در خانواده خود نوجوان دارید باید به شدت از وی در برابر آسیب‌های اجتماعی مراقبت کنید. اما در این سن حساس چگونه از خود در برابر آسیب‌های اجتماعی مراقبت کنیم؟ خانواده و فرد هر دو باید در این سنین مراقب باشند و هر کدام وظایفی بر عهده دارند.

وظایف نوجوان برای مراقبت از خود در برابر آسیب‌های اجتماعی

• خانواده بهترین دوستی است که هر کسی می‌تواند داشته باشد؛ مشکلات خود را فقط با خانواده خود در میان بگذارید
• توجه دوستان و هم سن و سالان خود را با فعالیت‌های مثبت به خود جلب کنید
• هر کسی را دوست خود نپندارید و به توصیه‌های آن‌ها عمل نکنید
• بزه‌های اجتماعی می‌تواند شما را یک عمر از زندگی عقب بیندازد پس برای یک بار هم آن‌ها را امتحان نکنید

وظایف خانواده‌ها برای مراقبت از نوجوان در برابر آسیب‌های اجتماعی

خانواده‌ها باید بدانند که سرکشی و تغییر رفتار اقتضای سن نوجوانی است. از این رو نباید خیلی نگران این مسائل باشید. به مرور زمان و تثبیت بیولوژیکی و خلق و خوی نوجوان، این مسائل همگی حل می‌شوند. مهم این است که این دوران حساس را با درایت پشت سر بگذارید و اجازه ندهید نوجوان به سمت بزه و آسیب‌های اجتماعی گرایش پیدا کند.
بهترین دوست برای فرزندتان باشید و آن‌ها را حمایت کنید. در این صورت برای جبران کمبودهای خود به دوستان ناباب یا افرادی خارج از خانواده گرایش پیدا نمی‌کنند و احتمال ایجاد رفتارهای پرخطر برای آن‌ها به مراتب کمتر می‌شود.

با شناخت آسیب‌های اجتماعی، از خود مراقبت کنید؛

آسیب های اجتماعی تعداد زیادی دارند که ممکن است در زمان‌های مختلف تغییراتی در کیفیت و کمیت آن‌ها ایجاد گردد. به عنوان مثال در حال حاضر تکنولوژی‌های جدید و دسترسی به اینترنت، فضای بازتری را برای جوانان و نوجوانان ایجاد کرده است که زمینه را برای دریافت اطلاعات خارج از هنجارهای جامعه بیشتر کرده است.

برای این که بدانیم چگونه از خود در برابر آسیب‌های اجتماعی مراقبت کنیم، باید آن را بهتر بشناسیم و روش های دوری از آن‌ها را به کار بگیریم. برخی از این آسیب‌ها قابل پیشگیری هستند مانند اعتیاد، سرقت، خودکشی و ...؛ اما برخی از آن‌ها مانند فقر، بی خانمانی ممکن است جزو حوادث محسوب شوند و باید عواقب آن ها کنترل شود.
با راهکارهایی که ذکر شد و افزایش اعتماد به نفس و انگیزه می‌توان به راحتی از بحران‌های موجود در زندگی و اجتماع گذر کرد.