نقشه ذهنی یا مایند مپ (Mind Map)، یکی از بهترین دستاوردهای محققان در زمینه حفظ اطلاعات مورد نیاز در حافظه بلندمدت است. با رعایت نکات مربوط به این نقشه، میتوان هر مقدار اطلاعاتی که لازم است را در ذهن حفظ کرد و کارکرد مغز را تا 5 برابر افزایش داد.
نقشه ذهنی یا مایند مپ، چیز تازه و عجیبی نیست و ما در انواع مختلف تا بحال از آن استفاده کردهایم. به عنوان مثال برای برنامهریزی یک سخنرانی یا کنفرانس و امتحان از چیزی مشابه نقشه ذهنی استفاده کردهاید. در ادامه تاریخچه استفاده از نقشه ذهنی را تا روش استفاده و معرفی کامل آن برایتان شرح دادهایم.
نقشه ذهنی چیست؟
نقشه ذهنی یک مهارت کلیدی است که برای مطالعه، تهیه مقالات، آمادگی امتحانات و نکتهبرداری استفاده میشود. این روش برای به کارگیری قوای مغزی انسان عالی است. در نظر داشته باشید که نقشه ذهنی فقط یک روش مطالعه نیست بلکه تکنیکی دقیق و کارآمد برای مدیریت زمان نیز میباشد.
تکنیک گرافیکی نقشه ذهنی مثل یک شاه کلید برای ذهن شما عمل میکند. اگر بخواهیم واضحتر توضیح دهیم، ذهن را مانند یک گاوصندوق درنظر بگیرید که نقشه ذهنی مثل یک کلید، ذهن شما را باز میکند که به هر اطلاعات با ارزشی که میخواهید، دست یابید.
نقشه ذهنی از عناصر زیادی تشکیل شده است که به صورت ادراکی هستند. این عناصر بر حسب اهمیتی که در موضوع دارند، در قالب گروهها، شاخهها و بخشهای مختلفی قرار میگیرد.
بهترین کاربردی که برای نقشه ذهنی میتوان نام برد، مرور و تقویت حافظه است. به این صورت که نقشه ذهنی میتواند با ارائه یک سری نمادها و اشکال، مغز را به طرف حل کردن مسئله، طوفان فکری و سازماندهی کارها هدایت کند. در ادامه با ما همراه باشید تا روش رسم نقشه ذهنی را برایتان بازگو کنیم.
نقشههای ذهنی با ارائه کردن یک نمای شعاعی، شکلی و غیر خطی مغز را در ضمن تلاش برای حل مسئله و فعالیتهای سازمان دهی، به سمت طوفان فکری هدایت میکند. اگر چه شاخههای یک نقشه ذهنی نشانگر ساختار سلسله مراتبی درختی است، اما قرارگیری شعاعی آنها اولویت بندی معمول را مختل میکند که در این حیث با ساختارهای خطی متفاوت است. این رویکرد به سمت طوفان فکری کاربران این نمودار را تشویق میکند که مفاهیم را بدون میل به استفاده و آغاز یک قالب فکر خاص به یکدیگر متصل کنند.
نقشه ذهنی را میتوان با همان ایده ترسیم مفاهیم رسم کرد. اولی بر مبنای سلسله مراتب شعاعی و ساختار درختی ای است که ارتباط بین مفهوم کلیدی و شاخهها را نشان میدهد، در حالی که در ترسیم مفاهیم، اتصال بین مفهومها به شکلهایی متنوع تر صورت میپذیرد.
هرچه بتوانید از متنها کم کرده و تصاویر را جایگزین کنید برای مغزتان بهتر است. با ارائهی اطلاعات به شیوهای متفاوت و نمایش آن بصورت بصری، مغزتان را قادر میکنید تا اطلاعات را سریعتر درک و به شکل مؤثرتری حفظ نماید و در نهایت سریعتر به یاد آورد.
تعریف نقشه ذهنی از زبان "تونی بوزان"
حدود 17 قرن پیش فیلسوفی به نام "پورفیری" برای اینکه دستهبندیهای ارائه شده توسط "افلاطون" را بهتر بفهمد، از چیزی مانند نقشه ذهنی استفاده کرد. در آثار "داوینچی" نیز میتوان نمونههای زیادی از نقشه ذهنی را یافت.
بعد از این موارد، در عصر جدید، "تونی بوزان" استفاده از نقشه ذهنی را ترویج کرد و در مورد آن دهها مطلب و کتاب ارائه داد که یکی از آنها کتاب «the mind map book» است که در سال 1996 منتشر شده است.
"تونی بوزان" میگوید که ساختار شاخهای شدن، ساختاری طبیعی است که همیشه در طبیعت میتوانیم آن را مشاهده کنیم. یکی از این ساختارهای طبیعی که "تونی بوزان" معرفی میکند، نورونهای مغزی است.
تونی بوزان به سبک یادگیری و یادداشت برداری انسانها، سبک خطی میگوید. او بر این باور است که روش شعاعی فقط یک تغییر بصری نیست بلکه شکلی متفاوت از درک مفاهیم است. به عبارت دیگر، تمام مبحث مایند مپ که توسط "تونی بوزان" معرفی شد، حول محور یک فرض کلیدی است: رسم کردن شعاعی دادهها و فکر کردن به این روش، شکل متفاوتی از یادگیری و تحلیل کردن را تشکیل میدهد.
"تونی بوزان" در کتابها و مقالاتی که در مورد نقشه ذهنی منتشر کرد، نقشه ذهنی را اینگونه تعریف کرده است: تقشه ذهنی یک روش گرافیکی و شبکهای برای ذخیرهسازی، اولویتبندی و دستهبندی اطلاعات است که روی کاغذ انجام میشود و از کلمات کلیدی و تصاویر خاص در آن استفاده میشود.
هر لغت یا تصویری در نقشه ذهنی، یک ایده یا اندیشه را تداعی میکند و یا خاطرهای را در ذهن بازگو میکند. در ادامه نقشه ذهنی را به طور کلی برایتان توضیح میدهیم که بهتر بتوانید آن را درک کرده و با آن آشنا شوید.
وسایل مورد نیاز برای رسم یک نقشه ذهنی
اولین سوالی که ممکن است در این زمینه برای فرد به وجود آید این است که نقشه ذهنی به چه چیزهایی نیاز دارد. با استفاده از وسایل زیر میتوانید یک نقشه ذهنی داشته باشید:
1. کاغذ سفید:
برای کاغذ میتوانید یک دفتر نقاشی تهیه کنید یا از برگههای سفید بیخط استفاده کنید. برای اینکه نقشه ذهنی را ترسیم کنید، آن را به روز کنید یا با ایدههای جدید و متنوع توسعه دهید، به فضای کافی نیاز دارید؛ بنابراین از برگههایی استفاده کنید که به اندازه کافی بزرگ هستند و شما را محدود نمیکنند. برگه حتما باید بدون خط باشد تا ذهن شما خطی عمل نکند و به روش آزاد و غیر خطی فعالیت داشته باشد.
2. مدادرنگیهایی با ضخامت متنوع:
رنگ به عنوان یک محرک برای مغز عمل میکند که آن را تحریک میکند و خلاقیت را راه میاندازد و باعث فعال کردن حافظه بصری میشود. از طرفی به این دلیل باید به ضخامت رنگها توجه کنید که برای تاکید روی مباحث متعدد میتوان از ضخامتهای متنوعی استفاده کرد و این کار فهمیدن اهمیت نکات را برای فرد راحتتر میکند.
- حداقل زمان لازم برای این کار 20 دقیقه است.
- تمرکز و ذهنتان را نیز برای این ترسیم نیاز دارید!
میتوانید با استفاده از وسایل گفته شده، یک نقشه ذهنی رسم کنید که در ادامه روش رسم آن را مطالعه میکنید.
نحوه ترسیم نقشه ذهنی
یکی از عمدهترین سوالاتی که در این رابطه و در ابتدای آموزش نقشه ذهنی میتوان از افراد شنید، این است که آیا باید نقاش ماهری باشیم؟ قاعدتا اینطور نیست ولی به یاد داشته باشید که هرچه بیشتر از تصاویر مرتبط استفاده کنید و رنگها را به کار گیرید، نقشه ذهنی بهتری دارید.
"تونی بوزان" نحوه ترسیم نقشه ذهنی را در بحثهای گستردهای مطرح میکند و در این باره تاکید دارد که طراحی نقشه ذهنی نیازمند تمرین مداوم است. ترسیم نقشه ذهنی روی کاغذ اصلا دشوار نیست اما نرم افزارهایی هم در این باره وجود دارد که در ادامه مقاله آنها را هم نام میبریم.
- برای رسم نقشه ذهنی ابتدا یک صفحه A4 داشته باشید. البته بسته به موضوع انتخابی خود میتوانید سایز برگه را انتخاب کنید.
- در مرحله بعدی، یک کلمه (موضوع اصلی) را وسط برگه بنویسید و دور آن دایره بکشید.
- پس از اینکه موضوع اصلی را انتخاب کردید، موضوعات زیر شاخه را نیز مشخص کنید و به صورت سلسله مراتبی و شاخهای در اطراف موضوع اصلی یادداشت کنید.
- به یاد داشته باشید که در این سلسله مراتب، همه زیر مجموعهها را به صورت شاخهای به موضوع بالایی آنها وصل کنید.
- بعد از اینکه کنفرانس یا جلسه شما تمام شد هم ممکن است نکات جدیدی به ذهنتان برسد؛ بنابراین این زنجیره را قطع نکنید و اجازه دهید ذهنتان به خلاقیت ادامه دهد.
بهبود نقشه ذهنی با پیشنهادات "تونی بوزان"
- در انتخاب کلمات دقیق باشید. یک یا چند کلمه کلیدی انتخاب کنید که بیانگر یک جمله یا پاراگراف باشند. این کلمات کلیدی باید به گونهای باشند که با خواندن آنها مطلب اصلی را به طور کامل به یاد آورید.
- از خط و خطوط و نقاشی هم در آن استفاده کنید و از بهانههایی مانند اینکه نقاشی بلد نیستم یا دوست ندارم، دوری کنید. حتی کشیدن آیکونهای کوچک هم گزینه مناسبی است. به طور مثال اگر دارید در مورد انواع ماهیها مینویسید، یک ماهی کوچک هم کنار آن کلمه کلیدی بکشید.
- تلاش کنید که نوشتههایتان در یک اندازه و یک رنگ نباشند. بر اساس اهمیت دسته بندیها و موضوعات، از رنگها و ابعاد مختلف استفاده کنید.
- به این نکته دقت کنید که در همان ابتدا، فضا را به اندازه کافی باز در نظر بگیرید تا بعدا مجبور نشوید وسط کار، کاغذ را عوض کنید.
نکات مهم در ترسیم نقشه ذهنی
- از تصویر مرکزی استفاده کنید: بهتر است به جای نوشتن کلمه کلیدی مرکزی، تصویر آن را بکشید و آن را به صورت سه بعدی یا هر نمونه خلاقانه دیگری درآورید.
- استفاده از تصاویر در نقشه ذهنی
- از خطهای جهت دار استفاده کنید: زمانی که بین یک شاخه با شاخههای دیگر ارتباط برقرار میکنید، بهتر است از خطوطی استفاده کنید که جهت را نشان میدهند.
- استفاده از رنگها در نقشه ذهنی
- از علائم و آیکونهای متعدد استفاده کنید: از جمله این علائم میتوان به تیکها، ضربدر، منفی، رسم خطور زیر لغت، دایرهها و ... اشاره کرد.
- در هر خط از یک کلمه کلیدی استفاده کنید: اگر کلمه کلیدی مناسبی انتخاب کنید، هر کلمه میتواند نشاندهنده یک جمله یا پاراگراف باشد.
- کلمه کلیدی را بالای خطوط شاخهها بنویسید.
- خطهای اصلی را به تصویر مرکزی و خطور فرعی را به خطوط اصلی وصل کنید.
- هرچه خطوط ضخیمتر باشد، این پیام را برای مغز دارند که مهمتر هستند؛ بنابراین خطوط اصلی را ضخیمتر بکشید.
- از حالت افقی استفاده کنید: این مورد را هم برای صفحه و هم برای خطوط استفاده کنید. صفحه افقی فضای بیشتری در اختیار شما قرار میدهد. همچنین به این نکته دقت کنید خطوطی که میخواهید روی آنها یادداشت کنید یا تصویر بکشید باید به صورت افقی کشیده شوند.
قوانین موجود برای ترسیم نقشه ذهنی
ممکن است شما هم از جمله افرادی باشید که ترجیح میدهید این روش را با دلایل کاملا منطقی قبول کنید. در ادامه چند مورد از دلایل کارهایی که در نقشه ذهنی باید انجام داد را برایتان آورده ایم.
چرا باید از رنگها استفاده کنیم؟
همانطور که میدانید مغز انسان از دو نیم کره راست و چپ تشکیل شده است که هر کدام از این نیم کرهها کار مخصوص به خود را انجام میدهند. نیم کره راست بخش مربوط به هنر، خلاقیت و احساسات است و نیم کره چپ مربوط به منطق، ریاضی و محاسبات است. غالبا نیم کره چپ در مدرسه تقویت میشود و بیشتر افراد نیم کره چپشان فعالتر از نیم کره راست است.
رنگها مربوط به نیم کره راست شما است که با استفاده از آنها، نیم کره راست و چپ مغزتان با هم ترکیب میشود. در این میان باید بدانید که محققان ثابت کردهاند که در صورت ترکیب نیم کره راست و چپ، عملکرد ذهن تا 5 برابر افزایش مییابد. به همین دلیل است که در نقشه ذهنی از رنگها استفاده میشود.
چرا باید نقشه ذهنی را از وسط صفحه شروع کنیم؟
وقتی از وسط صفحه شروع کنید، ذهن شما آزادتر حرکت میکند؛ بنابراین خیلی راحتتر میتوانید مطالب را به خاطر بسپارید. توجه داشته باشید، تمام قوانینی که در رسم نقشه ذهنی برای شما ارائه دادیم، دارای دلایل منطقی و علمی هستند. با رعایت تمام نکات گفته شده، اطمینان داشته باشید که میتوانید یک نقشه ذهنی قدرتمند داشته باشید.
چرا باید از کلمات کلیدی استفاده کنیم؟
بیشتر افراد تصور صحیحی از یادگیری و مطالعه ندارند و فکر میکنند برای اینکه مطلب را بهتر متوجه شوند، باید کلمه به کلمه و آرام پیش روند. این افراد نمیدانند که شیوه یادگیری مغز چگونه است و با این کار علاوهبر یادگیری کمتر، زمان بیشتری هم هدر میدهند. مطلب بهتر است به صورت جملهای و پاراگرافی خوانده شود و به یاد داشته باشید که با یاد گرفتن مهارت تندخوانی، شما علاوهبر اینکه سرعت مطالعه خود را بالا میبرید، تمرکز بیشتری هم میتوانید داشته باشید.
در زمان مطالعه یک پاراگراف یا جمله میتوانید متوجه شوید که هرکدام از جملات یک کلمه کلیدی دارند که میتوانند توصیف کننده و یادآور تمام آن جمله یا پاراگراف باشند؛ بنابراین با نوشتن کلمه کلیدی به جای کلمات اضافی موجود در یک جمله، هم در زمان صرفهجویی میشود و هم اینکه یادگیری بیشتر است.
در انتهای این موضوع باید به شما یادآور شوم که صرف کشیدن نقشه ذهنی برای فهمیدن یک مطلب کافی نیست و یکی از ارکان اساسی این موضوع، مرور آن در بازههای زمانی مشخص است تا این نقشه از حافظه کوتاه مدت شما به حافظه بلند مدت انتقال یابد.
نرمافزارهای موجود برای رسم نقشه ذهنی
قبلا به این مورد اشاره کردیم که با توجه به آسان بودن ترسیم نقشه ذهنی روی کاغذ، اما باز هم برخی افراد با نرمافزارهای کامپیوتری بهتر ارتباط برقرار میکنند. نرمافزارها و اپلیکیشنهای بسیار برای ترسیم در دسکتاپ و موبایل تولید شدهاند. در ادامه چند مورد از نرمافزارهای حرفهایتر برای دسکتاپ که برای رسم نقشه ذهنی میتوان از آنها استفاده کرد را نام میبریم:
- Mindjet MindManager
- Concept Draw
- MindMapper
- microsoft office Visio
- Concept draw
- iMindMap
- Xmind
- Mindmup
در ادامه با ما همراه باشید تا چند مورد از جزئیات این نرمافزارها را با هم بررسی کنیم.
1. google؛
«Google» از بهترین ابزارهای آنلاین رسم نقشه ذهنی محسوب میشود که امکانات زیادی برای رسم آن دارد. از جمله امکاناتی که نسخه رایگان آن در اختیار شما میگذارد، میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- 1600 آیکون رایگان دارد.
- میتوان عکسها را بدون محدودیت تعداد، آپلود کرد.
- میتوانید فایل نهایی را به صورت پی دی اف و تصویر دانلود کنید.
- به صورت خودکار شاخهها را دستهبندی میکند.
- و...
از ویژگیهای مثبت «Google» میتوان به محیط شاد و رنگی آن و کلیدهای میانبر اشاره کرد. کلیدهای میانبر سرعت شما را برای رسم هرچه سریعتر مایند مپ افزایش میدهند و این کار را برای شما آسانتر میکنند. در زمان ثبت نام گوگل از شما پرسیده میشود که با چه هدفی میخواهید از مایند مپ استفاده کنید و شغل شما چیست؟ سپس بر اساس شغل شما، محیط متناسبی برای رسم نقشه ذهنی به شما میدهد.
2. نرمافزار XMind؛
در اولین صفحه «XMind» جمله ایدهها بر درختها میرویند را میتوانیم ببینیم. «XMind» را میتوان یک نرمافزار کامل برای ترسیم نقشه ذهنی محسوب کرد. این برنامه را میتوانید به صورت رایگان دانلود کنید. «XMind» برخلاف «Google» دستهبندیهای مربوط به موضوعات مختلف ندارد اما آیتمها و ایکونهای متنوعی دارد که میتوانید بر اساس نیاز خود از آنها استفاده کنید. مهمترین ویژگی که این نرم افزار دارد، محیط ساده و رابط کاربری مناسبی است که دارد و برای افراد تازه کار بسیار مناسب است.
3. برنامه MindManager؛
برنامه «MindManager» محصولی از شرکت «Mindjet» است و نرمافزار دیگری برای طراحی نقشه ذهنی است. محیط این برنامه نسبت به دو مورد قبلی پیچیدهتر است و میتوان گفت محیطی مشابه محیط پاورپوینت دارد. با نقشه صحیح میتوانید به هر جایی بروید! این شعار مربوط به نرم افزار «MindManager» است. این نرمافزار را میتوانید از سایت «Mindjet» دانلود کنید و تا 30 روز به صورت رایگان از آن استفاده کنید.
علاوهبر خود نرمافزار، سایت آن نیز یک منبع بسیار عالی برای آموزش محسوب میشود. مقاله و ویدئوهای آموزشی در سایت «Mindjet» موجود است که میتوانید اطلاعات بیشتری در مورد مایند مپ کسب کنید و کار با «MindManager» را بهتر بیاموزید.
4. نرمافزار Ayoa؛
نرم افزار «Ayoa» تاریخچه جالبی دارد؛ اولین نرمافزار نقشه ذهنی که معرفی شد، «Imindmap» نام داشت که "تونی بوزان" آن را ایجاد کرد. این نرمافزار تا سالها نرمافزار محبوب طراحی نقشه ذهنی بود. این نرم افزار امروز دیگر وجود ندارد اما نسخه تغییر یافته آن «Ayoa» است که برای طراحی نقشه ذهنی و مدیریت وظایف در دسترس است.
«Ayoa» را میتوانید به صورت آنلاین استفاده کنید یا اینکه نسخه دسکتاپ آن را دانلود کنید. این برنامه محیط رنگی و گرافیکهای جذابی دارد که رسم نقشه ذهنی را برای شما به تجربهای جذاب تبدیل میکند.
کاربرد نقشه ذهنی برای افراد
- افزایش قدرات یادگیری و توانایی خلاصه نویسی مطالب
- دستهبندی اطلاعات مورد نیاز فرد
- مشخص کردن هدفهای متعدد
- افزایش توانایی برنامهریزی فرد
- افزایش خلاقیت درونی فرد
- استفاده از مایند مپ در جلسات کاری و پروژههای مختلف
- پیدا کردن ایدههای جدید و گسترش ایدههای قبلی
- وقتی که فرد بخواهد مطلبی را به صورت خلاصه بنویسد یا در ذهن ثبت کند.
- برای فردی که اهداف متعددی دارد یا میخواهد هدفگذاری کند روش بسیار مفیدی است.
- ساختاردهی به اطلاعات ذهن
- مدیریت زمان به کمک نقشههای ذهنی
- طبقهبندی ذهنی فرد
- برقرار کردن رابطه بین موضوعات مختلف
و بسیاری از موارد دیگر که فرد با توجه به شرایط خود میتواند تشخیص دهد...
تسهیل امور و کسب موفقیت با ترسیم نقشه ذهنی
در توضیحات "تونی بوزان" در این درمورد میتوان فهمید که ویژگی کلیدی در نقشه ذهنی، ساختار شعاعی آن است. به عبارت دیگر شما یک موضوع محوری و کلیدی دارید که میخواهید جنبههای مختلف آن را سنجیده، ثبت یا بیان کنید.
اگر مطلب و خلاصه نویسی شما ساختار شعاعی نداشته باشد، بجای آن تعدادی مفهوم وجود داشته باشد که با مفاهیم دیگر هم مرتبط هستند و نوع رابطهای که بین مفاهیم است هم برایتان مهم باشد، آنچه که شما رسم کردهاید عملا یک نقشه مفهومی است و دیگر نمیتوان نام آن را نقشه ذهنی گذاشت. نقشه مفهومی، اصول ترسیم متفاوت و کاربردهای دیگری دارد.
نقشه ذهنی یکی از بهترین دستاوردهای بشر در رابطه با نگهداری اطلاعات در حافظه بلند مدت است که این روزها هم در همۀ سمینارها و دورههای تقویت حافظه نام آن را میشنوید. با رسم چند نقشه ذهنی میتوانید مهارت لازم را کسب کنید و به مرور نقشههای بهتری رسم کنید. به یاد داشته باشید که کاربردی بودن این روش اثبات شده است و شما با تمرین مداوم میتوانید بسیاری از کارهای خود را در آینده سریعتر و راحتتر انجام دهید.
سایت کارلیب با تلاش شبانه روزی سعی میکند شما را در همۀ زمینههای لازم و تمام موضوعاتی که در مورد آنها به اطلاعات کاملی نیاز دارید، کمک کند. میتوانید در مورد هر موضوع مشابه یا غیر مشابهی که نیاز به کسب اطلاعات دارید، کاملترین مقالات را در این سایت ببینید و دیگر نیازی به خواندن چندین محتوا و مطالب تکراری و نصفه ندارید.
سایت کارلیب از بزرگترین سایتهایی است که مطالب مربوط به کارهای اداری و حرفهای را در اختیار شما قرار میدهد. این سایت علاوهبر ارائه مطالب مفید، بستر مناسبی برای کارفرمایان و کارجویان گرامی است که بتوانند خدمات خود را معرفی کنند یا کار مربوط به حرفهشان را در این سایت بیایند.
مطلب خوبی بود
محتوا خوبی بود
چه مطلب خوبی
دفتر مرکزیتون کجا قرار داره
حساب توییتری هم دارید؟
یه سوال داشتم مشاوره حضوری هم دارید
احسنت عالی بود
چرا اینقد زیاد؟
واقعا ارزش وقت گذاشتن داشت
چجوری می تونیم با کارشناسانتون در ارتباط باشیم
خیلی خوب بود