مسئولیت اجتماعی شرکتی (CSR) چیست؟

دوران نگاه کردن تک بعدی به ترازنامه مالی شرکت‌ها که فقط سود خالص را ملاک موفقیت شرکت‌ها می‌دانستند، گذشته است. این بدان معناست که، مسئولیت اجتماعی برای اعتبار سنجی شرکت‌ها، سود، جامعه و محیط زیست را همزمان در ترازنامه مالی شرکت‌ها و مجموعه رفتارهای اقتصادی بنگاه‌های اقتصادی، بررسی و لحاظ می‌کند.

مسئولیت اجتماعی شرکتی (Corporate Social Responsibility)، مفهومی است که طی آن، شرکت‌ها به طور داوطلبانه و نه از روی اجبار، تصمیم می‌گیرند که در ساختن جامعه‌ای بهتر و محیطی پاکیزه‌تر و مناسب‌تر برای همه اعضای جامعه، مشارکت کنند. ظهور و بروز مفهوم مسئولیت اجتماعی شرکتی در پرتو مطالبات مردمی از سازمان‌ها برای داشتن تعهد و مسئولیت اجتماعی در قبال افراد جامعه و شکل دهی به اقتصاد پایدار، ایجاد شد و هدف آن توجه به اقتصاد، جامعه و محیط زیست بود.

این مباحث در دهه‌های پایانی قرن بیست، به دلیل رشد و ترقی داد و ستدهای جهانی، پیچیده‌تر شدن فضای کسب و کار، افزایش تقاضاها برای شفافیت عملکردی در کسب و کارها، مطرح شد و پس از انجام تحولات جهانی و اجتماعی بیشتر در این زمینه مفهومی به نام مسئولیت اجتماعی شرکت، شکل گرفت که مفهومی در حوزه مدیریت است. طبق این مفهوم، شرکت‌ها در برابر جامعه مسئولند چراکه از منابع آن استفاده می‌کنند.

مسئولیت اجتماعی شرکتی (CSR) چیست؟

CSR مخفف عبارت CORPORATE SOCIAL RESPONSIBILITY است که به طور کلی، به آن مسئولیت اجتماعی شرکتی گفته می‌شود. در حقیقت چنین شرکتی فعالیت‌های اجتماعی متعددی در کنار فعالیت‌های اقتصادی‌اش انجام می‌دهد. می‌توان مسئولیت اجتماعی یک شرکت را به طریق دیگر نیز معرفی نمود و آن عبارت است از اداره یک کسب و کار به نحوی که آن کار بتواند بعضی از انتظارات قانونی، اخلاقی، عمومی و مالی جامعه را نیز برآورده کند و تنها متوجه سوددهی خود نباشد.

الزامات مسئولیت اجتماعی شرکتی

انجام مسئولیت اجتماعی شرکت می‌تواند عامل بقا و پایداری آن شرکت نیز باشد. چراکه یک شرکت در محیط پیرامونش نیازمند کسب مشروعیت اجتماعی است تا بدین وسیله ماندگاری‌اش را تضمین کند. سازمان‌های تجاری باید با الزامات اجتماعی و محیط زیستی، همسو باشند و از طریق انطباق با این عوامل، به توسعه و ترقی خود بیندیشند.

یک سازمان تجاری به جای اینکه خود را موجودیتی مجزا از جامعه بداند که تنها ارتباطش با محیط بیرونی، داد و ستد و معامله و تجارت است، باید بداند که نوعی وابستگی متقابل بین محیط، سازمان‌ها و افراد وجود دارد. این رابطه متقابل، ناگسستنی است و همه بر هم اثرگذار اهستند.
بعضی از ارزش‌های مشترک، این سه عامل را به هم پیوند می‌دهند و موجب می‌شوند محصولات یک سازمان، بازارهای فروش آن و.. دچار بازتعریف و یا بررسی مجدد گردند و یا میزان بهره‌وری در سازمان را کم و زیاد کنند.

مکاتب فکری در زمینه مسئولیت اجتماعی شرکتی

در زمینه مسئولیت اجتماعی شرکت، دو دیدگاه یا دو مکتب فکری وجود دارد.

1. تئوری سهامدار

طبق تئوری سهامدار، یک شرکت تجاری، باید در راستای رسیدن به سود بیشتر، تمامی تلاشش را انجام دهد. تنها هدف یک کسب و کار، افزایش سود و افزایش درآمد است. این شرکت، به جز مسئولیت اقتصادی در قبال خود و سهامداران و شرکا و کارمندانش، هیچ مسئولیت دیگری ندارد.

2. تئوری ذی‌نفع

طبق تئوری ذی‌نفع بر خلاف تئوری سهامدار، یک شرکت تجاری علاوه بر سوددهی و افزایش درآمد باید به سایر جنبه‌ها نیز اهمیت بدهد. از جنبه‌های دیگر موثر و مهم شرکت می‌توان مردم، محیط اجتماعی و زیستی، کارکنان سازمان و... را نام برد. طبق این ایده و تئوری، همان طور که محیط و مردم، باعث سوددهی ما شده‌اند ما نیز در قبال آن‌ها مسئولیم و باید به آن‌ها سود برسانیم. انجام این وظایف، توسط شرکت تجاری، باعث ایجاد تعادل مناسب بین اکوسیستم، محیط اجتماعی و اقتصاد جامعه می‌شود.

به طور کلی می‌توان گفت شرکت‌ها در برابر جامعه‌ای که در آن شکل گرفته و به سوددهی دست یافته‌اند دارای تعهد و مسئولیت هستند و باید در قبال آن، وظایفی را انجام دهند. مثلا یک شرکت می‌تواند محصولی تولید کند که نه تنها سودآوری را نصیب خود می‌کند، بلکه محصول تولید شده به گونه‌ای باشد که به محیط زیست نیز آسیب نرساند واینگونه مسئولیت اجتماعی خویش در قبال محیط زیستی که به آن تعلق دارد را نیز به انجام برساند.

مسئولیت اجتماعی شرکت در اینگونه موارد بسیار گسترده است و از جمله این حوزه‌های وسیع می‌توان به ابعاد و حوزه‌های مسئولیت اقتصادی، مسئولیت قانونی، مسئولیت اجتماعی و مسئولیت اخلاقی اشاره کرد.

ابعاد و حوزه‌های مسئولیت اجتماعی شرکتی

1. مسئولیت اجتماعی شرکتی در حوزه اقتصادی

شرکت‌های با مسئولیت اجتماعی در حوزه اقتصادی، وظایفی را انجام می‌دهند. این گزینه ابتدایی‌ترین عامل شکل گیری یک شرکت است. در این مرحله، شرکت، تنها به ارائه سود بیشتر و دریافت درآمد بیشتر متمرکز است. با این مسئولیت، شرکت موظف است تعهدات مالی‌اش را در قبال سهامداران و شرکا و کارمندان اجرایی کند. مثلا پرداخت سود به سهامداران، پرداخت دستمزد به کارکنان، پرداخت مالیات و...

2. مسئولیت اجتماعی شرکتی در حوزه قانونی

شرکت‌های با مسئولیت اجتماعی در این زمینه سعی می‌کنند مجموعه فعالیت‌هایشان با حفظ حدود و موازین قانونی انجام شود. آن‌ها تضمین می‌کنند که قوانین ثبت شده شرکت، همیشه و طی زمان‌های مختلف، حفظ شود و هیچ‌گاه طی هیچ شرایطی این قوانین، زیر پا گذاشته نشوند.

3. مسئولیت اجتماعی شرکتی در حوزه اخلاقی

این مرحله گامی فراتر از مرحله قبل است که در آن تنها به قوانین احترام گذاشته می‌شود. در این گام، جنبه اخلاقی، برجسته‌تر از قبل می‌شود. افزایش حقوق کارمندان جهت پاداش و تشویق، تامین فرصت‌های کاری برای کارجویان و... امور اخلاقی مسئولیت اجتماعی شرکتی را شکل می‌دهند.

4. مسئولیت اجتماعی شرکتی در حوزه امور بشر دوستانه

این مسئولیت، بالاترین سطح مسئولیت یک شرکت است و زمانی اتفاق می‌افتد که شرکت، سود بالایی داشته باشد، به قوانین احترام بگذارد و مسئولیت‌های اخلاقی خود را نیز به درستی به انجام رساند و یا حتی بیش از این مقدار، شرکت به کارهای عام المنفعه و خیرخواهانه و بشر دوستانه نیز بپردازد. انجام آموزش‌های مختلف به مردم، ارائه امکانات پزشکی به جامعه، ارائه خدمات آموزشی و... همه مواردی هستند که مسئولیت اجتماعی شرکت در حوزه مسایل اجتماعی و بشردوستانه را تشکیل می‌دهند.

از دیگر موارد می‌توان مسئولیت شرکت در قبال مسائل مربوط به محیط زیست را نام برد. یک شرکت می‌تواند بخشی از تمرکز خود را به حفظ منابع طبیعی اختصاص دهد از جمله این موارد، درختکاری است. با این مسئولیت می‌توان بخشی از دغدغه‌های گروه‌های فعال در زمینه محیط زیست را نیز از بین برد و یا کاهش داد.

هم‌چنین یک شرکت مسئولیت اجتماعی می‌تواند خود را مسئول انجام بسیاری از خدمات اجتماعی بداند و در رفع و رجوع بسیاری از معضلات اجتماعی و بحران‌های ناشی از بیکاری، فقر و... موثر و کارگشا باشد.
یک شرکت با مسئولیت اجتماعی هم‌چنین می‌تواند در راستای کمک‌های بشر دوستانه‌اش، به تشکیل انجمن‌ها و کمپین‌هایی جهت کمک و حمایت از بعضی اقشار آسیب پذیر در جامعه، مبادرت ورزد. مثلا بخشی از درآمدش را صرف جمع آوری کودکان خیابانی کند یا هزینه‌هایی را برای درمان بعضی بیماری‌های خاص در نظر بگیرد. بدین ترتیب مسئولیت‌های اجتماعی شرکت، جامعه را نیز به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهد.

5. مسئولیت اجتماعی شرکت در سطح کلان

مسئولیت اجتماعی شرکت، هم‌چنین دارای ابعادی در سطح کلان است که شامل مسئولیت‌های اقتصادی، مسئولیت‌های اجتماعی و مسئولیت‌های زیست محیطی است.

سطوح مسئولیت اجتماعی شرکتی

1- مسئولیت اجتماعی در سطح سازمان‌ها

مسئولیت اجتماعی شرکت در سطح سازمان، شامل مدیریت راهبردی خلاقیت و نوآوری، مدیریت منابع انسانی، ایجاد شایستگی و شایسته سالاری و... است.

2- مسئولیت اجتماعی در سطح ناحیه و بخش

مسئولیت اجتماعی در این زمینه، شامل:
توسعه گروهی، مشارکت‌های شبکه‌ای برای ایجاد نوآوری و خلاقیت، برنامه‌هایی برای توسعه بخشی و یادگیری ناحیه‌ای است.

3- مسئولیت اجتماعی در سطح ملی

مسئولیت اجتماعی شرکت در این بخش شامل:
سازگاری و نوآوری، پیش بینی منابع جدید برای اشتغال، تعلیم و تربیت و آموزش همگانی، تنظیم بازار نیروی انسانی است.

مزایای شرکت‌های مسئولیت اجتماعی

مسئولیت اجتماعی شرکت، علاوه بر مزایایی که برای مردم و جامعه ایجاد می‌کند، هم‌چنین دارای مزیت‌های فراوانی برای خود شرکت تجاری نیز می‌گردد. از جمله این مزایا می‌توان موارد زیر را نام برد.

مزایای مسئولیت اجتماعی شرکتی به طور کلی در دو دسته قابل بررسی است. این دو دسته عبارتند از:

1. مزایای محلی
2. مزایای جهانی

1. مزایای محلی شرکت مسئولیت اجتماعی

محرک‌های محلی مسئولیت اجتماعی شرکت، جریان‌ها و شرایطی هستند که در داخل جامعه جای دارند.

2. مزایای جهانی شرکت مسئولیت اجتماعی

محرک‌های جهانی این شرکت‌ها در حقیقت، دسترسی به بازارهای جهانی، استانداردهای جهانی و مشوق‌های سرمایه گذاری و مسائلی از این دست هستند. به طور کلی، این مزایا را می‌توان بدین گونه فهرست نمود:

• با مسئولیت اجتماعی شرکت، کارایی و اثر بخشی کارکنان شرکت، بیش از قبل می‌شود. چرا که اکنون احساس تعلق به جامعه در آن‌ها قوی‌تر شده است و کارایی‌شان از این طریق بیشتر می‌شود.
• مشتریان تصور بهتر و متناسب‌تری از شرکت پیش رو خواهند داشت. برند این شرکت در نظرشان همیشه محبوب خواهد ماند چراکه اکنون این شرکت را جزیی از جامعه و جزیی از خویش می‌بینند نه یک شرکت تجاری که تنها به سود و منفعت خودش می‌اندیشد.
• وجود ارزش مشترک بین سازمان، مردم و محیط زیست باعث می‌شود اثرات منفی اجتماعی و محیط زیستی شرکت‌ها کاهش یابد.
• رقابت پذیری شرکت‌ها و افزایش سهم آن‌ها در بازار، بهتر و موثرتر می‌گردد.
• شفافیت بیشتر فعالیت‌های شرکت و پاسخگویی آن در برابر فعالیت‌هایشان بیشتر می‌گردد. در حقیقت عملکرد آن‌ها شفاف و قدرت پاسخگویی آن بیشتر می‌شود.
• رتبه و اعتبار شرکت، در سطح بین المللی و در نظر رقبا، افزایش بیشتری می‌یابد.
• هزینه‌های شرکت با مسئولیت اجتماعی به نحوی موثر کاسته می‌شود چرا که کمتر باید در امر کنترل و نظارت هزینه بپردازد. از طرفی کاهش صورت‌حساب‌های مربوط به مواد مصرفی، هزینه‌های دفع پس ماند و... مزایای بی‌شماری برای شرکت ایجاد می‌کند.
• امکان به وجود آمدن بسترهای تشویقی برای شرکت
  در بسیاری از کشورها چنانچه شرکت مسئولیت اجتماعی بالایی برای خود ترتیب دهد و به آن پایبند باشد، قوانینی وضع شده که بر طبق آن قوانین، شرکت مزبور تشویق می‌گردد و در این صورت انگیزه بیشتری برای انجام فعالیت‌های اجتماعی کسب می‌کند. یکی از این گزینه‌ها تشویق مالیاتی است.
• افزایش وفاداری کارکنان به شرکت
  مدیر یک شرکت با مسئولیت اجتماعی با کارمندان زیر دست خود منصفانه و عادلانه رفتار می‌کند و معیارهای اخلاقی در برخورد با آنان را در نظر می‌گیرد. کارمندان نیز نسبت به محیط کار خود، احساس بهتری می‌کنند، فعالیت شرکت را فعالیت خود می‌دانند و با تمام وجود برای سوددهی و بازدهی بیشتر آن، تلاش می‌کنند. آنان نسبت به کار خود، شرکت‌شان و مدیران خود احساس وفاداری می‌کنند و یا تعهد سازمانی دارند.
• انجام فعالیت‌های زیست محیطی باعث می‌شود شرکت با مسئولیت اجتماعی، در نگاه مخاطبانش، جایگاه بهتری پیدا کند.
• انجام فعالیت‌های اجتماعی و محیط زیستی توسط شرکت به صورت داوطلبانه و بدون چشم داشت مالی، موجب می‌شود شرکت از نظر جایگاه اجتماعی در رتبه‌ای بالاتر از دید مردم، قرار بگیرد و نشان می‌دهد که شرکت مورد نظر چقدر نسبت به مسائل اجتماعی و زیست محیطی پیرامونش اهمیت می‌دهد.
• شرکت با مسئولیت اجتماعی، در نزد مردم به شهرت بیشتری دست می‌یابد و در مواقعی مانند استخدام نیروی انسانی با مشکلی مواجه نمی‌شود.
• مسئولیت اجتماعی شرکت به مدیران شرکت‌ها کمک می‌کند تا کارکنانشان را حفظ کنند.
  کارکنان در چنین شرکتی انگیزه‌ای مضاعف برای کار و فعالیت دارند و در سازمان، ماندگاری و دوام بیشتری دارند. این امر موجب می‌شود هزینه‌های سازمان به نحو موثری کاهش یابد و هزینه وقفه‌های ناشی از استخدام نیروی انسانی جدید و آموزش آن‌ها به سازمان تحمیل نشود. در این صورت، بهره‌وری سازمان نیز به نحو موثری افزایش پیدا می‌کند.
• ایجاد تعاملات خوب با مردم محل و مقامات محلی و کمک به حل بحران‌های اجتماعی و زیست محیطی آن محل، باعث می‌شود بین شرکت و مردم محل، روابطی خوب شکل بگیرد و در این صورت امکان فعالیت برای مدیران شرکت راحت‌تر و بدون مانع تراشی خواهد بود و سود بیشتری هم به شرکت خواهد رسید.
• از دیگر مزایای مسئولیت اجتماعی شرکت، این است که کسب و کارها گسترده‌تر می‌شوند و فرصت‌های جدیدی برای افزایش محصولات و خدمات و توسعه آن‌ها فراهم می‌گردد.

کارلیب؛ شرکت مسئولیت اجتماعی 

کارلیب وبسایتی جهت استخدام و تامین نیروی انسانی سازمان‌ها است. از جمله اهداف کاربردی این پلتفرم استخدام آنلاین، ایجاد ارتباط موثر و مناسب بین کاربر و کارفرما است. کارلیب به کارجو کمک می‌کند تا شغل مورد علاقه خود را پیدا کند و به کارفرما نیز این امکان را می‌دهد تا نیروی انسانی کارآمد و مناسب خود را از طریق آزمون استخدامی و یا دریافت رزومه حرفه‌ای کارجویان، گزینش کند.
کارلیب تنها به درج متن آگهی استخدام نمی‌پردازد، بلکه در راستای مسئولیت اجتماعی خود، با ایجاد وبلاگ کارلیب، سعی دارد کارجو و کارفرما را نسبت به حوزه استخدام و منابع انسانی آگاه سازد.