امنیت شغلی چیست؟ و چگونه تامین می‌شود؟

تا به حال از خودتان پرسیده‌اید که از امنیت شغلی برخوردار هستید یا نه؟ امنیت شغلی یا همان job security یکی از اصلی‌ترین عواملی است که سبب آرامش خاطر شخص و نیز افزایش بهره‌وری وی در کار خواهد شد.
اگر نگران نیستید که از کار بیکار شوید، حقوقی متناسب با کاری که انجام می‌دهید دریافت می‌کنید، قرارداد کاری با شما بسته شده است، دارای روابط بسیار خوب و سازماندهی شده با همکاران و به ویژه کارفرمای خود هستید، مدیران مجموعه و سایر افراد برای کار شما ارزش قائل می‌باشند و بسیاری از موارد دیگر که در داشتن امنیت شغلی تاثیر بسزایی دارد؛ بنابراین شما از رضایت کافی و در واقع از امنیت شغلی به حد کافی برخوردار هستید.

امنیت شغلی (job security) 

به طور کلی می‌توان گفت اگر وظایف شما در محیط کار کاملا مشخص و تعریف شده ‌باشد و در عین روزمرگی دارای اهمیت بوده و به گونه‌ای است که سبب پیشرفت شما می‌گردد، بنابراین شما در محل کار خود بسیار فعال و مسئولیت پذیرتر خواهید بود، از منفعل بودن و کم کاری دوری می‌کنید و در نتیجه امنیت شغلی‌تان فراهم می‌گردد.

چه زمانی می‌توان گفت از امنیت شغلی برخوردارید؟

اگر در محیط کاری برای شما ارزش قائل شوند و دارای یک سری وظایف مشخص باشید، بسیاری از مسئولیت‌ها و برنامه‌ریزی‌های جدید به شما سپرده می‌شود و نیز به وظایف‌تان اضافه می‎‌گردد، باید گفت که راه را به درستی طی کرده‌اید و به عبارت دیگر می‌توان گفت، زمانی که شما از امنیت شغلی برخوردار هستید، آینده‌ شغلی روشن برای خود می‌بینید و می‌دانید که پس از گذشت ماه‌ها و سال‌ها و کار مداوم، دقیقا در چه نقطه‌ای ایستاده‌اید و تا چه حد پیشرفت شغلی داشته‌اید و هیچ گونه نگرانی بابت از دست دادن شغل خود نخواهید داشت.

در این حالت با وجود تغییرات و یا مشکلاتی که در وضعیت اقتصادی و اجتماعی جامعه ایجاد می‌گردد، اطمینان دارید که به احتمال بسیار زیاد کار خود را از دست نخواهید داد و این مسئله نشان‌دهنده این است که کارفرما از کار شما رضایت داشته و برای کار شما ارزش قائل است؛ یا به اصطلاح می‌توان گفت شما یکی از مهره‌های کلیدی در محل کارتان هستید.!

لازم به ذکر است که اگر به صورت مداوم با تذکرات کارفرما رو به رو هستید جای نگرانی است و بهتر است که کمی تلاش خود را در راستای عملکرد صحیح، افزایش دهید تا بار دیگر به نقطه امنی که در محل کار داشتید بازگردید.
باید بدانید که تنها قرارداد طولانی مدت برای شما امنیت شغلی ایجاد نخواهد کرد بلکه شغل مناسب، ابتدا سبب پیشرفت شما می‌گردد و همچنین به لحاظ روانی نیز باید امنیت شما تامین شود. محیطی که سرشار از تنش و اضطراب است بدون شک جز نگرانی و افکار منفی چیز دیگری برای شما به ارمغان نخواهد آورد.

می‌توان گفت چنانچه در محیط کار به طور مداوم ذهن شلوغی نداشته باشید و بتوانید به بهترین شکل تمامی مسائل را در ذهن خود دسته‌بندی کرده و از تشویش به دور باشید، بدان معناست که علاوه بر تخصص مورد نیازی که در حوزه کاری خود دارید، از آرامش نسبی نیز در آن محیط برخوردارید.

در مجموع اصلی‌ترین عواملی که بر امنیت شغلی هر فردی تاثیر گذار است، مهارت و تخصص خود فرد در حوزه کاری، تغییرات و ایجاد نوسان در وضعیت جامعه و شرایط اقتصادی حاکم و در نهایت عملکرد مدیران می‌باشد.
افراد شاغل با تقویت و به روز رسانی خود در شغلی که مشغول شده‌اند، می‌توانند تا حد زیادی دو مورد دیگر را مهار کنند؛ به نحوی که دیگر نتوانند در جهت از دست دادن شغل فرد عمل کنند.

با این حال رضایت شغلی در زمانی که شرایط اقتصادی جامعه رو به بهبود است، بسیار افزایش می‌یابد؛ اما با افزایش رکود و تورم در جامعه به میزان قابل توجهی کاش می‌یابد.

اهمیت امنیت شغلی و تاثیر آن بر عملکرد افراد

زمانی که فرد بداند برای شرکت مهم بوده و حضورش در محل کار از اهمیت کافی برخوردار است، بنابراین آرامش خاطر پیدا خواهد کرد. با مثالی توضیح می‌دهیم:

فرض کنید در جایی کار می‌کنید که مدام به این فکر هستید که آیا فردا یا روزهای دیگر بر سر این کار خواهید بود یا نه. مدام با همکاران و کارفرما بر سر مسائل کاری تنش و اختلاف نظر داشته باشید و یا از حقوق دریافتی رضایت کافی نداشته باشید.
در نتیجه همه این موارد دست به دست هم خواهند داد تا اضطراب به سراغ شما بیاید. داشتن استرس در محیط کار سمی‌ترین عاملی است که می‌تواند کارایی‌تان را در شرکت به میزان قابل توجهی کاهش دهد و نیز ساعات مفید کاری را پایین خواهد آورد.

با این مثال متوجه شدیم احساس آرامش و امنیت روانی که در محل کار فراهم می‌گردد تاثیر مستقیم با افزایش عملکرد صحیح کارمندان، خلاقیت و نوآوری و در نهایت امنیت روانی و شغلی خواهد داشت، اما لازم به ذکر است که بگوییم امنیت شغلی با عوامل مختلفی مانند میزان مهارت‌های فرد و وضعیت و شرایط اقتصادی جامعه، دارای ارتباط تنگاتنگی است.
زیرا اگر شخص در حرفه‌ای که برگزیده است، دارای مهارت و تخصص کافی نباشد به زودی خود و سایرین پی به ضعف شخص برده و احتمال جایگزینی برای وی امری دور از تصور نخواهد بود.

همچنین عواملی مانند رکود و تورم که وضعیت بازار پولی را به شدت تحت تاثیر خود قرار می‌دهد، عامل مهمی است و به تنهایی می‌تواند در حفظ افراد در شغل خود و در مقابل، در تعدیل نیرو نقش عمده‌ای داشته باشد.

یکی دیگر از موارد مهم که به نفع کارفرما خواهد بود این است که اگر کارمندان یک سازمان از امنیت شغلی بالایی برخوردار باشند بی شک شرکت در بین سایر سازمان‌ها و دیگر افراد از جایگاه خوبی برخوردار خواهد شد.
زیرا شرکتی که مدام تعدیل نیرو نیروی انسانی نداشته باشد و افرادی متخصص را تربیت کند، نشان‌دهنده این است که یک مدیر موفق و با کفایت دارد که در اداره سازمان و نحوه مدیریت، عملکرد بسیار مطلوبی داشته است.
همچنین در بین افرادی که در جستجوی شغل هستند، داشتن کارفرمای با تدبیر و با اخلاق نیز یکی از فاکتورهای اساسی خواهد بود و این موضوع یک امتیاز مثبت برای آن کسب و کار تلقی می‌گردد.

نحوه تامین امنیت شغلی

اگر به عنوان یک مدیر یا کارفرما در محیطی فعالیت دارید، باید بگوییم در صورتی می‌توانید از کارکنان خود توقع بازدهی مناسب داشته باشید که به میزان کافی برای آن‌ها عوامل رضایت شغلی را فراهم نمایید.
البته این بدان معنا نیست که کارکنان کم کار را که در حیطه کاری خود تخصص کافی ندارند یا مدام سبب مشکل و دردسر در انواع فعالیت‌های شرکت می‌شوند را حفظ کنید؛ بلکه برعکس، منظور از تامین امنیت و رضایت شغلی این است که مدیر از کارکنان وظیفه شناس که فعالیت خود را به نحو احسنت انجام می‌دهند حمایت کرده و به نوعی پشتیبانی و قدردانی خود را به این افراد با دادن پاداش، افزایش حقوق و... نشان دهد.
بنابراین رفتار صحیح مدیر با کارکنان سبب جذب و حفظ نیروی متخصص و ماهر خواهد شد و این گونه به شما اطمینان می‌دهیم که پس از مدتی یک تیم حرفه‌ای جهت فعالیت‌های خود و رسیدن به اهداف داشته باشید.

1. نقش واحد منابع انسانی در تامین امنیت شغلی 

مفهومی که در مورد نقش منابع انسانی در حیطه شغلی تعریف شده، اینگونه است که گاهی افراد و جامعه سعی دارند نیروهای کار تنها از لحاظ فنی و داشتن تخصص در حرفه مورد نظر، سطح آگاهی بالایی داشته باشند. در حالی که این طرز فکر کاملا غلط بوده و مسئله تخصص و مهارت تنها یک بعد را در مسائل کاری شامل می‌شود.

موفقیت در زمینه کاری نیازمند ابعاد و یادگیری‌های دیگری نیز می‌باشد و اکتفا کردن به مهارت شخص کافی نخواهد بود و لازم است نیروی کار در ابعاد و جنبه‌های مختلف پرورش یابد.
برای مثال اگر شما از اطلاعات کافی در حوزه کاری خود برخوردار باشید ولی به درستی نتوانید با دیگران ارتباط برقرار کنید، از وظایف خود آگاهی کافی نداشته باشید و یا توانایی حل برخی از مسائل و مشکلات را نداشته باشید بی شک موفق نخواهید بود. هدف غایی از کسب آگاهی و آموزش اجتماعی عبارتست از:

• بهینه سازی و افزایش سطح توانایی کارکنان
• بالا بردن اطلاعات، دانش و تخصص افراد و ارتقای سطح علمی
• به روزرسانی خود در زمینه کاری
• ایجاد توانایی حل مسائل و مشکلات
• رشد و پیشرفت در زمینه اخلاقیات و مهارت‌های فردی مانند داشتن مهارت‌های ارتباطی
• ارتقا و ترفیع شغلی کارکنان
• ایجاد درک و شناخت صحیح از اهداف سازمانی و شناخت صحیح از وظایف خود

در بررسی عوامل ایجاد کننده امنیت شغلی موارد بسیاری وجود دارد که یکی از آ‌ن‌ها وضعیت استخدام و یا قرارداد افراد می‌باشد.
بسیاری از افراد مایل هستند هر چه زودتر استخدام رسمی شوند و یا قراردادی طولانی مدت با آن‌ها بسته شود و این‌گونه احساس آرامش خیال خواهند کرد، اما نکته بسیار مهم این است که این امر شاید به ظاهر مطلوب و خوشایند بنظر آید، ولی بلافاصله که فرد از ماندگاری خود در محیط کارش برای مدت زیادی آسوده خاطر می‌گردد، پس از مدتی نسبت به کار خود بی توجه شده و احتمالا هیچ تلاشی برای به روز بودن، خلاقیت، نوآوری و پیشرفت کاری خود نخواهد کرد.

در نتیجه این موضوع از بالندگی اشخاص جلوگیری خواهد کرد. مهم این است که در هر کاری وابستگی سازمان و کارفرما، به کارمند ایجاد گردد و این میسر نمی‌گردد به جز در صورتی که بستری برای پیشرفت و بالندگی کارکنان فراهم شود. در نتیجه یکی از وظایف سازمان به منظور ایجاد امنیت شغلی، کمک به پرورش و رشد خلاقیت اشخاص در محیط کاری است.

2. تاثیر استرس در عدم تامین امنیت شغلی

در محیط کاری عوامل بسیار زیادی وجود دارد که می‌تواند دست به دست هم داده تا شما را از پا در بیاورد! اما باید قوی باشید و ضعف از خود نشان ندهید. زیرا تمامی مشاغل استرس و نگرانی مخصوص به خود را دارد و در مقابل هر تنشی نباید سر خم کرد و ناامید شد.

استرس بیش از حد سبب می‌شود فرد زودتر از آنچه فکرش را می‌کند توان خود را برای کار از دست بدهد و این نوع استرس بسیار مخرب خواهد بود و نه تنها سبب ایجاد حس رقابت و تلاش در فرد نمی‌گردد، بلکه او را به سمت کم کاری سوق می‌دهد. اما عواملی که سبب به وجود آمدن نگرانی خواهد شد عبارتند از:

• افزایش حجم کار
• روابط غیراصولی با کارفرما
• ابهام در نقش و وظیفه افراد
• محول نمودن مسئولیت‌های زیاد و سنگین به اشخاص
• ترس از دست دادن کار
• و...

پرسشنامه 

رضایت شغلی یعنی احتمال بیکار شدن شخص از شغلی که در آن مشغول می‌باشد، بسیار پایین است. به منظور شناخت بیشتر و کسب اطلاعات در رابطه با عوامل اصلی به وجود آورنده امنیت شغلی و نیز عوامل تهدید کننده آن، پرسشنامه‌ای طراحی و تدوین گردیده است که با مطرح کردن سوالات متعدد با موضوعاتی همچون عوامل رضایت شغلی، احساس آرامش روانی، رضایت نسبی مالی و اقتصادی، وابستگی و دفاع از سازمان مورد نظر، تمرکز بر شغل، احساسی و عاطفی بودن محیط کار و... را شامل می‌شود.

موارد گفته شده 9 موردی است که در این پرسشنامه در نظر گرفته شده و سوالاتی در ارتباط با هر یک طراحی گردیده است. این پرسشنامه در قالب 30 سوال جامع مطرح گردیده که پاسخ آن به صورت تستی است. سوالات این پرسشنامه که با گزینه‌هایی شامل:
کاملا مخالفم(0)، مخالفم(1)، نظری ندارم(2)، موافقم(3) و کاملا موافقم(5) پاسخ داده می‌شود، عبارتند از:

1. احساس می‌کنم که به شغل من نیاز دارند.
2. مطمئن هستم اگر شایستگی داشته باشم ارتقا خواهم یافت.
3. از آینده شغلی خود هیچ دغدغه و نگرانی خاصی ندارم.
4. نگرانی خاصی از تنزل موقعیت شغلی خود در سازمان ندارم.
5. با عزل و نصب مسئولین مافوق پست سازمانی خود را در خطر نمی‌بینم.
6. کار من تا حد زیادی به تخصص و مهارت نیاز دارد.
7. می‌توانم از تخصص و مهارت و توانایی خود در این زمینه استفاده کنم.
8. در شغلی که دارم احساس آرامش و راحتی می‌کنم.
9. نگرانی خاصی از بیان افکار و نظریات خود در سازمان ندارم.
10. از انجام فعالیت‌های مربوط به شغل خود لذت می‌برم.
11. با حقوق و مزایای دریافتی از شغل خود نسبت به تأمین نیازهای زندگی احساس نگرانی نمی‌کنم.
12. مزایای بیمه و امکانات رفاهی سازمان را مناسب ارزیابی می‌کنم.
13. در مورد دوران بازنشستگی خود احساس نگرانی نمی‌کنم.
14. اطمینان دارم به هنگام گرفتاری یا مشکلات مورد حمایت مافوق خود قرار می‌گیرم.
15. احساس می‌کنم مورد اعتماد همکارانم هستم.
16. احساس می‌کنم مورد اعتمام مقامات مافوق خود هستم.
17. هیچ گونه شرایط و عواملی که موقعیت شغلی مرا در سازمان تهدید کند، وجود ندارد.
18. از ارتباط با همکاران و حضور در جمع آنان احساس آرامش و راحتی می‌کنم.
19. دیگران در کار من دخالت بی مورد می‌کنند.
20. شرایط فیزیکی محل کار خود را بدون خطر ارزیابی می‌کنم.
21. حدود وظایف و اختیارات شغلی خود را مشخص و روشن احساس می‌کنم.
22. احساس می‌کنم در شغلی که دارم از اختیار و استقلال کافی برخوردارم.
23. در محل کار خود تا حد زیادی در تصمیم گیری‌ها مشارکت دارم.
24. از قوانین و مقررات رسمی و مدون در سازمان خود اطلاع دارم.
25. به شکایات و اعتراضات و انتقادهای کارکنان رسیدگی می‌شود.
26. انتصابات در محل کار ما بر اساس شایستگی و لیاقت صورت می‌گیرد.
27. در سازمان ما به جای قوانین و مقررات روابط فردی و گروهی حاکم است.
28. مقامات مافوق برخورداری واقع بینانه، منطقی و به دور از تبعیض دارند.
29. در محل کار ما سلسله مراتب اداری رعایت می‌شود.
30. در سازمان ما ارزشیابی عملکرد کارکنان به صورت عادلانه و منطقی صورت می‌گیرد.

سخن آخر

بهترین کاری که می‌توانید در حال حاضر انجام دهید این است که اطلاعات خود را در حوزه کاری‌تان به طور مداوم به روز نگه دارید و مهارت های فردی و تخصصی خود را تقویت کنید.؛ بدینگونه علاوه بر عملکرد بهتر، در کار خود نیز پیشرفت چشمگیری خواهید داشت.
همچنین باید تا حد امکان در کارتان خلاقیت و نوآوری به خرج دهید. این‌گونه مدیر به ایده و طرح‌های خوب شما نیاز پیدا خواهد کرد و به اصطلاح جای پای خود را در محل کار محکم خواهید کرد.