مدیر محصول کیست؟

مدیر محصول (product manager) از تاثیرگذارترین مدیران در مسیر موفقیت‌ کسب و کارها به حساب می‌آید. این شخص با انجام وظایف خود تاثیر فو‌ق‌العاده‌ای بر بازخوردهای مشتری گذاشته و موجب پیشرفت روز افزون شرکت یا سازمان می‌شود.
حتما شما نیز بارها عبارت "مدیر محصول" را شنیده‌اید، اما نمی‌دانید وظیفه مدیر محصول چیست؟ با چه مهارتهایی استخدام می‌شود؟ و... .

در این مقاله از وبلاگ کارلیب، با مدیریت محصول، وظایف و مهارت‌های آن، آشنا میشوید. پس تا پایان این مقاله همراه ما باشید‌.

مدیر محصول کیست؟

مدیر محصول به شخصی گفته می‌شود که با اطمینان و عزت نفس، اعضای تیم را در جهت رسیدن به اهداف سازمانی، نظم می‌بخشد. به عبارت دیگر مدیر محصول ناظر بر چشم‌انداز محصول از بالاترین سطوح مدیریت اجرایی تا تیم‌های توسعه و پیاده‌سازی است. از مدیران محصول غالباً با عنوان «مدیر عامل اجرایی» آن محصول نیز یاد می‌شود. مدیران محصول وظیفهٔ تحقیق، گزینش و رانش فرایند توسعهٔ محصول در یک سازمان را بر عهده دارند.

مدیران محصول باید موارد متعددی از جمله بازار هدف، رقبا و میزان تطابق محصول با مدل کسب و کار سازمان را در نظر داشته باشند. به طور کلی، مدیران محصول مدیریت یک یا چند محصول ملموس را بر عهده دارند؛ هرچند از این عبارت می‌توان برای توصیف شخصی که محصولی غیرملموس نظیر موسیقی، اطلاعات و خدمات را مدیریت می‌کند نیز استفاده نمود.

مدیران محصول، مسئولیت در نظر گرفتن چشم انداز بلند مدت رشد محصول را به عهده دارند. این افراد همواره سعی می‌کند با حرکت در بستر مناسب و استفاده از مهارت‌های خود در زمینه برنامه نویسی  و سایر مهارت‌ها جهت رشد محصول و آینده آن تلاش کندو در واقع باید به دنبال پاسخی مناسب برای پرسش‌های مشتری باشد.
به عنوان مثال یافتن پاسخی برای  اینکه این کالا و محصول یا خدمات چه مشکلی از مشتری را  حل می‌کند؟ این شخص همواره به دنبال بررسی بازار هدف محصول و خدمات است و استراتژی‌های بازاریابی و پارادایم‌های مالی را مورد بازبینی قرار می‌دهد. حال که دانستیم مدیر محصول کیست؛ لازم است که نسبت به نقش و مسئولیت‌های او نیز شناخت پیدا کنیم.

مهارت‌های مورد نیاز مدیران محصول

یک مدیر محصول موفق و با تجربه به مهارت‌های زیر تسلط دارد و همواره سعی می‌کند این مهارت و ویژگی‌ها را در خود تقویت کند‌.

۱. نظارت؛

از مهم‌ترین مهارت‌های مدیران محصول می‌توان به ناظر بودن اشاره کرد. این اشخاص به خوبی بر بخش‌های مربوط به مشتریان، بخش‌های بازار و کلیه‌ی تیم‌های اجرایی شرکت نقش نظارتی دارد و معمولا افرادی ریز بین بوده و زیرکانه فرصت‌های مناسب را شناسایی می‌کنند و از مشاهدات وبررسی‌های خود بهترین استراتژی را در پیش می‌گیرند.

۲. درک نیار مشتری؛

از مهم‌ترین مهارت‌های اولیه مدیران محصول، درک نیاز مشتری‌ است. مدیران محصول باید شناخت کاملی نسبت به نیاز مشتریان خود داشته باشند. مثلا باید بدانند چه قشری از جامعه قرار است از این محصول استفاده کنند و چگونه محصول به بهترین شیوه ممکن تولید شود.

۳. هنر رهبری؛

مدیران محصول را می‌توان به عنوان رهبر شرکت یا سازمان در نظر گرفت. هنر رهبری و مدیریت استراتژیک ایده‌ها جهت رشد چشم اندازهای طولانی مدت شرکت از مهم‌ترین مهارت‌های آنها است‌. در واقع او با قدرت رهبری خود خواسته و نیاز مشتری را در نظر گرفته و پاسخ مناسبی برای نیازهای‌ او داشته و قادر به مدیریت و رهبری خواسته و نیازهای مشتری است. به عنوان مثال به خوبی می‌داند با شرایط حاکم و نیازهای مشتری چه محصولی شایسته تولید و عرضه به بازار است.

۴. نگاه استراتژیک؛

مدیران محصول با در نظر گرفتن چشم اندازهای بزرگ، در جهت پیشرفت سازمان و شرکت از ایده‌های نوین و استراتژیست بهره می‌گیرد. او با بررسی‌های استراتژی بازار و قابلیت‌های موجود مطابق نیاز و خواسته روز مشتریان و متقاضیان تصمیم‌گیری می‌کند‌‌ و اهداف نهایی را تعیین کرده و به دیگر اعضای سازمان منتقل می‌کند.

۵. سنجش موفقیت محصول؛

حسابگر بودن مدیر محصول از مهارت‌های فردی مهمی است که باید دارا باشد. این فرد با سنجش و حساب دقیق معیارهای شفافی برای سنجش موفقیت محصول و خدمات در نظر می‌گیرد وکلیه‌ی ایده‌ها و مخارج‌ مربوط به آن‌ها را مد نظر دارد و با بررسی دقیق خود تشخیص می‌دهد که این ایده و تولید محصول آیا صرفه اقتصادی دارد یا خیر؟

۶. مدیریت روابط اعضا؛

از دیگر مهارت‌های او می‌توانیم به هماهنگ کننده بودن اشاره کنیم. او با ایجاد و برقراری هماهنگی بین محصول و تیم‌ها ‌‌ارتباطات را توسعه بخشیده و هماهنگی کلیه اعضای شرکت و سازمان را مدیریت می‌کند و مدیریت روابط اعضا را به عهده دارد.

۷. انگیزه بخشی؛

در یک جمله می‌توانیم بگویم ‌که مدیر محصول یعنی محرک اعضای شرکت و سازمان. انگیزه‌بخشی به اعضا و ایجاد موج‌های هیجانی و محرک جهت پیشرفت، در راستای تولید محصول و خدمات از مهارت‌های ویژه‌ای است که او داراست. مدیر محصول موفق با ایجاد موج‌های هیجان بین اعضای گروه موجب افزایش بازده کاری شده و همچنین موجب صرفه جویی در زمان و منابع می‌شود.

۸. پشتکار بالا؛

این شخص درست به مانند یک جنگجو بوده و به هیچ عنوان روحیه تسلیم پذیر ندارند. پشتکارشان مهارتی که قدم به قدم  آن‌ها را به موفقیت‌های بزرگ نزدیک‌تر می‌کند. روحیه جنگاوری و پشتکار موجب می‌شود که از زمان طراحی محصول تا تولید به راحتی بر موانع  و مشکلات پیروز شوند.

انواع مدیران محصول بر اساس وظایف

مدیران محصول با توجه به وظایفی که دارند به چهار دسته تقسیم بندی می‌شوند. لازم به ذکر است که در بیشتر مواقع این وظایف با هم متشابه بوده و شباهت‌هایی دارند. انواع مدیران محصول عبارتند از:

1. مصرف کننده (Consumer):

مدیرات محصول مصرف کننده به نام consumer PM نیز معروف هستند و محصولاتی را برای مشتریان معمولی تولید می‌کنند. به عنوان مثال می‌توانیم افرادی را که محصولات خود را از طریق صفحات اینستاگرام به فروش می‌رسانند جزء این دسته از مدیران محصول‌ در نظر بگیریم.

2. داخلی (lnternal):

این دسته از مدیران محصول درواقع مدیر ساخت محصولات نهایی شرکت می‌باشند و با مهارت‌های خود به عنوان مثال کمک‌ گرفتن ازنرم‌افزارها جهت توسعه شرکت، حساب‌ها را مدیریت می‌کنند. بحث اصلی مدیران داخلی کار کرد بهینه جهت اجرا و طراحی پروژه است‌.

3. کسب و کار(B2B):

به مدیران محصولی که بر توسعه محصول شرکت دیگری نظارت دارند، مدیر محصول B2B می‌گویند، مثلا مدیری که به کمک نرم‌افزاز مدیریت حمل و نقل شرکتی را نظارت می‌کند. نقش‌های مدیران کسب و کار با مدیران محصول مصرف کننده کاملا متفاوت می‌باشد. زیرا در این موارد محصولاتی که تولید شده‌اند حجم کاربر نهایی کمتر و میزان بهای فروش بیشتری دارند.

4. فنی (Technical):

این دسته از مدیران محصول جنبه‌های فنی و نظارتی پیچیده تری دارند و به عنوان زیر مجموع سه نوع از مدیران محصول نام برده فعالیت می‌کنند. به جرئت می‌توانیم بگوییم که مدیران محصول فنی با چالش‌های پیچیده تکنولوژیک رو به رو بوده و مهارت‌های ویژه‌ای در زمینه برنامه نویسی و سایر علوم پرکاربرد دارند.

همانطور که قبلا اشاره کردیم انواع مدیران محصول با توجه به شرح و نوع وظایف متفاوت بوده و دسته بندی شده‌اند. در ادامه برایتان وظایف مدیران محصول را بررسی می‌کنیم. با ما همراه باشید.

وظایف مدیران محصول

مدیران محصول مسئولیت تعیین استراتژی و نقشه‌ راه براه رشد یک محصول یا خدمات را عهده دار هستند. نقش آنها شامل فعالیت‌هایی مانند پیش‌بینی آینده محصول، بازاریابی، بررسی سود و زیان محصول و... است. نقش و مسئولیت این اشخاص پیش از تولید محصول و یا ارائه خدمات شروع می‌شود و باید با برنامه ریزی دقیق و ایده یابی درست در پیش برد اهداف تلاش کنند‌.
این مدیران، طبق اولویت‌ها و نیازهای مشتری و‌متقاضیان و با تجزیه و تحلیل کردن شرایط بازار یک استراتژی منحصر به فرد برای دستیابی به چشم اندازهای بلند مدت شرکت و سازمان را در نظر می‌گیرند، حتی قبل از اینکه محصول تولید و یا خدمات آماده ارائه دادن باشد.

برخی از وظایف مدیران محصول کلیدی و اساسی است و کلیه‌ی مدیران محصول موظف به اجرای آن‌ها هستند. از وظایف این مدیران، می‌توان به مهم‌ترین وظیفه یعنی شناخت نیازمندی‌های مشتریان، تعریف و اولویت بندی‌ قابلیت‌های جدید محصول و ارتباطات مستقیم بین تیم مهندسین اجرایی جهت تولید محصول یا ارائه خدمت می‌باشد. وظایف مدیران محصول نیز به دو دسته تقسیم بندی می‌شود، که عبارتند از:

1. فعالیت‌های درونی
2. فعالیت‌های بیرونی
3.  فعالیت‌های درون تیمی

هر کدام از مدیران محصول باید تسلط کافی بر وظایف و فعالیت‌های درونی و بیرونی خود داشته باشند.

1. فعالیت‌های درونی:
فعالیت‌های درونی مدیران محصول شامل جمع آوری اطلاعات از مشتریان، هوش رقابتی و کسب اطلاعات دقیق از رویدادهای صنعت خود همزمان با تعیین استراتژی محصول و مدیریت نقش راه محصول است.

2. فعالیت‌های بیرونی:

فعالیت مدیران محصول بیرونی نیز شامل مسئولیت‌های بازاریابی مانند برندینگ محصول، برقراری ارتباطات با مشتریان، رونمایی از محصولات و خدمات جدید و تازه تولید شده، تبلیغات کارآمد و روابط عمومی رویدادهاست. لازم به ذکر است که این وظایف به تنهایی بر عهده یک مدیر محصول نبوده و تقسیم وظایف صورت می‌گیرد.

3. فعالیت‌های درون تیمی:

برخی از فعالیت‌های درون تیمی مدیران سازمان نیز شامل موارد زیر، می‌شود:

• استراتژی و چشم انداز
• مصاحبه با مشتریان و متقاضیان
• مشخص کردن قابلیت‌های جدید و نیازمندی‌ها
• ایجاد نقشه راه
• مدیریت انتشار محصولات
• برقراری ارتباط مستقیم با تیم مهندسی
• آموزش‌های لازم برای تیم فروش و پشتیبانی
• نامگذاری و برندینگ
• تحلیل و آنالیز محصول و مشتریان محصول
• رونمایی کردن از محصول
• برقراری ارتباط با رسانه‌ها و تحلیل گران
• فعالیت‌های فروش و توزیع محصول

حال که با وظایف مدیران محصول آشنا شدیم، ذکر یک نکته از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است‌. برخی از افراد بر این تصور هستند که مدیران محصول در واقع مدیران پروژه بوده و این دو عنوان شغلی در اصل یکی می‌باشند. برای روشن شدن این مسئله ادامه مقاله را مطالعه کنید.

مسیر شغلی مدیران محصول

اگرچه مدیران محصول می‌توانند در جایگاه‌شان ارتقا پیدا کنند، اما مدیران محصولِ باتجربه، به سمتِ مدیر کل یا مدیر بخش، ارتقای درجه پیدا می‌کنند. مدیران محصول اغلب به مدیر فروش، مدیر بازاریابی و... ارتقا داده می‌شوند. دانش آنها نسبت به صنعت، محصول و عملکردها، آنها را برای سمت‌های زیادی در یک سازمان در اولویت قرار می‌دهد.

مدیران محصول با پیش‌زمینه‌های مختلفی وارد این حوزه می‌شوند، از جمله:

• مدیر تحقیق و توسعه
• مدیریت کیفی یا عملیاتی
• پشتیبانی فنی
• ارتباطات بازاریابی
• پشتیبانی و ارتباط با مشتریان
• پشتیبانی فروش
• و...

تفاوت مدیریت محصول و مدیریت پروژه

آیا مدیریت محصول، همان مدیریت پروژه است؟

پاسخ این سوال منفی می‌باشد. اگرچه تشابهات بسیاری بین مدیریت محصول و مدیریت پروژه وجود دارد، امّا این دو شغل کاملا مجزا از یکدیگر می‌باشند.

مدیران محصول و مدیران پروژه باید به مهارتهای حل مسئله، کارتیمی، رهبری و انتقاد پذیری و... یکدیگر تکیه کنند، اما در حقیقت این دونقش در بسیاری از سازمان ها بسیار مشابه هم تعریف می‌شوند و گاه دچار تنش در شرکت می‌شوند.، هرچند در همه شرکت‌ها تمام اعضا در تلاش هستند تا یک محصول را با موفق به دست مشتریان برسانند.

غالباً مدیران محصول و مدیران پروژه می‌توانند در کنار یکدیگر بسیار نزدیک کار کنند و در ایده‌سازی با هم همکاری داشته باشند، اما این دو نفر دو مسئولیت متفاوت از یکدیگر دارند. برای روشن شدن این موضوع، قبل از هر چیز بهتر است با کلیدواژه های مربوط به هر نقش آشنا شوید:

• مدیر محصول:

تحقیقات، چشم انداز محصول، پیشبرد چشم انداز در جهت تحقق نیاز سهامداران، توسعه برنامه استراتژی، طراحی و حفظ نقشه راه

• مدیر پروژه: 

ابتکار عمل جهت تسریع و کاهش هزینه ها، برنامه تحقق پروژه ها، تخصیص منابع به پروژه، نظارت بر تمام کارها، پیشبرد پروژه در جهت تحقق نیاز سهامداران

مدیر محصول چشم انداز کالایی که باید ساخته شود را تنظیم می‌کند، الزامات را جمع آوری می‌کند و آن‌ها را اولویت‌بندی می‌کند، در حالیکه مدیر پروژه بر اساس این چشم انداز عمل می‌کند و مطمئن می‌شود که در زمان مقرر و با بودجه مشخص این چشم انداز اجرا شود. مدیر محصول و مدیر پروژه نقش‌های مکمل، اما در عین حال مجزا هستند. همچنین نقش مدیر پروژه در کلیه استانداردهای صنعتی که از شیوه‌نامه‌های صدور گواهی‌نامه بهره برده‌اند، تعریف شده است در صورتی که نقش مدیر محصول، رسمیت کمتری در صنعت دارد.

آیا می‌توان همزمان از عهده ایفای نقش مدیریت محصول و مدیریت پروژه برآمد؟

اگر فکر می‌کنید به لحاظ نزدیکی این دو سمت شغلی، می‌توان همزمان هم مدیر محصول بود و هم مدیر پروژه، سخت در اشتباه هستید، زیرا همپوشانی این دو شغل مشکلاتی را به همراه خواهد داشت.

1. کاهش تمرکز

مدیر محصول جهت‌گیری بیرونی دارد. فعالیت‌های روزمره او ممکن است شامل صحبت با مشتری، اجرای تست‌های کاربردی، حمایت از تیم فروش در تعاملات مشتری یا حتی شرکت در رویدادهای عادلانه باشد. همه این فعالیت‌ها در خارج از محل شرکت اتفاق می‌افتد و سبب می‌شود تا چشم انداز محصول و تیم توسعه سازمان، درونی نباشد.

2. عدم مهارت کافی

مدیر محصول ممکن است به اندازه کافی فنی نباشد، بنابراین این امر او را در هنگام تخمین زمان انجام هرکاری برای کارکنان با مشکل روبرو خواهد ساخت.