مرکز رشد (انکوباتور) چیست؟

حتما تا به حال کلمه مرکز رشد یا انکوباکتر به گوشتان خورده است. آیا می‌دانید  امروزه بیش از ۳۰۰۰ مرکز رشد (انکوباتور) در سراسر دنیا وجود دارند که بیشتر آن‌ها در کشورهای آمریکا و ژاپن مستقر هستند. در ادامه با این مراکز بیشتر آشنا خواهید شد.

بدون شک همه ما در اطراف خود افراد زیادی را می‌شناسیم که از دانشگاه فارغ التحصیل شده‌اند و در ذهنشان ایده‌های بسیار نابی برای راه اندازی کسب و کارهای متعدد وجود دارد.
تا به حال از خودتان پرسیده‌اید که چرا آنها نمی‌توانند به ایده‌های خود که در بیشتر مواقع هم ایده‌هایی سودآور هستند، جامه عمل بپوشانند؟ متاسفانه این افراد علی رغم دانش و تخصصی که در محیط دانشگاه کسب کرده‌اند، به دلایل زیر به سراغ عملی کردن ایده‌های خود نمی‌روند:

1. عدم برخورداری از تجربه کافی برای رفع موانع
2. هزینه‌های بالای راه اندازی کسب و کار و نداشتن منابع مالی کافی
3. ریسک بالا و عدم تضمین موفقیت

امروزه، فراهم کردن بستری مناسب برای افرادی که میتوانند با تکیه بر ایده‌ها و دانش خود، نوآوری کنند و محصولات و خدمات تازه‌ای را در اختیار سایر افراد قرار دهند به یکی از بخش‌های بسیار مهم و قابل توجه رقابت بین‌المللی به منظور کسب قدرت اقتصادی تبدیل شده است.
به همین دلیل شمار زیادی از اقتصادهای جهان تمام سعی خود را می‌کنند تا اقدامات موثری را برای تقویت نظام نوآوری انجام دهند.

یکی از مهمترین اقداماتی که در بسیاری از کشورها برای این منظور رخ داده است، راه اندازی مرکز رشد (انکوباتور) و پارک‌های علم و فناوری است. مرکز رشد، در واقع نوعی ابزار برای رشد اقتصادی محسوب می‌شود که هدف اصلی آن حمایت از کارآفرینان و دانش پژوهان تحصیل کرده است.

انکوباتور(incubator)، تمام امکانات و تسهیلاتی را که کارآفرینان برای تبدیل ایده‌ها، خلاقیت‌ها و دستاوردهای علمی خود به محصولات قابل عرضه به بازار نیاز دارند را در اختیارشان قرار می‌دهند و به آنها کمک می‌کنند تا بتوانند شرکت‌های جدیدی را تاسیس کنند.

اگر می‌خواهید بدانید که این مراکز چه خدماتی را در اختیار کارآفرینان قرار می‌دهند؟ مهمترین وظیفه آنها چیست؟ به چند دسته تقسیم‌بندی می‌شوند؟ و... کافیست تا انتهای این مقاله ما را همراهی کنید.

ما در اینجا شما را با تمام اطلاعاتی که باید در رابطه با مرکز رشد بدانید، آشنا می‌کنیم و در انتها با بیان یک مثال سعی کرده‌ایم تا به طور کامل هدف از وجود این مراکز را برایتان شرح دهیم.

مرکز رشد (انکوباتور) چیست؟

قبل از اینکه به تعریف مرکز رشد در محیط کسب و کار بپردازیم، بگذارید بگوییم که واژه انکوباتور از نظر لغوی به چه معناست. انکوباتور در واقع به دستگاهی گفته می‌شود که یک شرایط محیطی کاملاً طبیعی را برای کمک به فرایند رشد موجودات زنده فراهم می‌کند.

به عبارت دیگر، زمانی که نوزاد انسان به هر دلیلی، مانند تولد زودتر از موعد، توانایی این را ندارد که در محیط فیزیکی طبیعی قرار بگیرد، پزشکان به منظور تسهیل رشد نوزاد و مراقبت از او، آن را درون دستگاه انکوباتور قرار می‌دهند.

با توجه به این مفهوم، دستگاه انکوباتور به فرایند رشد کمک می کند و بعد از اینکه موجود قرار گرفته در آن توانایی لازم برای قرارگیری در شرایط فیزیکی طبیعی را پیدا کرد، باید انکوباتور را ترک کند.

اکنون با توجه به توضیحاتی که گفتیم، درمیابیم که مفهوم انکوباتور در محیط کسب و کار به این معنی است که مراکز رشد برای مدتی به کسب و کارهای نوپا کمک می‌کنند تا به اصطلاح بتوانند روی پای خود بایستند و از آن پس دیگر نیازی به حمایت و پشتیبانی نداشته باشند.

به طور کلی، مرکز رشد، مکان فیزیکی است که یک سری از خدمات تعریف شده‌ای را به اشخاص و شرکت‌های کوچک و نوپا ارائه می‌دهد. این خدمات و تسهیلات معمولاً شامل دسترسی به فناوری و تکنولوژی روز دنیا، فضا و دفتر کار، خدمات و تسهیلات مالی می‌باشد.

علاوه بر این، ارائه خدمات مشاوره‌ای در خصوص تکنیک‌هایی که برای رونق و توسعه کسب و کارها موثر هستند، مانند؛ بازاریابی، مسائل حقوقی، فني، مديريتي، مالی و... از مهمترین اهداف این مرکز به شمار می‌رود.

در واقع تلاش مرکز رشد، شکل گرفتن ایده‌های نو آفرین در دانشگاه و تبدیل آنها به یک کسب و کار مفید و درآمدزا است تا به این طریق با برطرف کردن شکاف بین دانشگاه و صنعت، در کاهش بیکاری، به ویژه بیکاری جوانان تحصیل‌کرده کشور نقش موثری داشته باشند.

ناگفته نماند که معمولاً یک کسب و کار نوپا بین 3 تا 5 سال می‌تواند در مرکز رشد استقرار داشته باشد و در طی این مدت باید توانایی‌های لازم برای ادامه کار را پیدا کند.

 تاریخچه به وجود آمدن مراکز رشد

اولین مرکز رشد در سال 1959 میلادی در شهر نیویورک آمریکا تاسیس شد. در این سال یک تاجر آمریکایی به نام «ژوزف مانسکو» یک ساختمان بزرگ قدیمی را خریداری کرد و قصد داشت بعد از ترمیم و مرمت ساختمان، آن را به یک مستاجر اجاره دهد. اما بعد از مدت کوتاهی متوجه شد یک مستاجر به تنهایی نمی‌تواند از پس هزینه اجاره ساختمان به این بزرگی بربیاید.

از این رو، فکر کرد که با اجاره ساختمان خود به مستاجران بیشتر، می‌تواند درآمدزایی خوبی داشته باشد. روند اجاره ساختمان به گونه‌ای پیش رفت که بعد از گذشت یک سال حدود بیست تا سی مستاجر در آن زندگی می‌کردند.

این ساختمان هنوز هم وجود دارد و فعالیت خود را با نام مرکز صنعتی باتاویا (Batavia) ادامه داده است. در حال حاضر نزدیک به هزار نفر در آن مشغول به کار هستند.

تاریخچه مرکز رشد در ایران

در کشور ما برای اولین بار در سال 1371 شهرک علمي و تحقيقاتي اصفهان و شهرک كاوش که وابسته به وزارت صنايع و معادن است، تشکیل شدند. در این سال هنوز چیزی تحت عنوان مراکز رشد وجود نداشت و حدود 5 سال بعد یعنی در سال 1376 برای نخستین بار این عنوان مطرح شد و در سال 1378 اولین مرکز رشد کشور در شهرک علمي - تحقيقاتي اصفهان به مرحله اجرا درآمد.

شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان از آن سال به بعد شرکت‌های فناور و دانش بیان متعددی را پذیرش کرد تا اینکه در سال 1380 با تلاش‌های مستمر و دائمی کارکنان آن، ضوابط گسترش انکوباتورها و پارک‌های علم و فناوری در 17 اسفند سال 1381 توسط شورای گسترش آموزش عالي كشور تصویب شد.

در نهایت در سال 1382 مراکز مربوطه، مجوز رسمی برای احداث مراکز رشد در بخش‌های مختلف کشور را صادر کردند.

اهداف مراکز رشد

تاسیس و راه اندازی یک مرکز رشد اهداف گوناگونی دارد که در اینجا به چند نمونه از آنها اشاره کرده‌ایم:

•       فراهم کردن فرصت‌های شغلی مناسب برای کارآموزان و فارغ التحصیلان دانشگاهی و کاهش نرخ بیکاری در سطح کشور
•       فراهم کردن فرصتی برای تاسیس صنایع گوناگون فنی و تخصصی تا بتوانند به رقابت با یکدیگر بپردازند.
•       بالا بردن بازدهی نیروی کار و استفاده درست و بهینه از آنها
•       بهبود رشد اقتصادی منطقه
•       کمک به انتقال فناوری و بهره‌مندی از ایده‌ها و اکتشافات جدید علمی

انواع مراکز رشد

تا به اینجا با تعریف انکوباتور و هدف از راه‌اندازی آن آشنا شدید. اکنون بگذارید به سراغ معرفی انواع مراکز رشد برویم.

به طور کلی دسته بندی مراکز رشد به صورت زیر است:

1. انکوباتور صنعتی؛

مرکز رشد صنعتی معمولاً توسط مراکز دولتی و یا غیر انتفاعی با هدف حمایت از کارفرمایان تاسیس می‌شود.

2. انکوباتور دانشگاهی؛

هدف اصلی از راه اندازی این نوع مراکز رشد، تسهیل در استفاده تجاری از دانش فنی و همچنین حقوق مالکیت معنوی است.

علاوه بر این، مراکز رشد دانشگاهی این فرصت را برای ایده پردازان فراهم می‌کنند تا بتوانند برای عملی کردن ایده‌های خود از آزمایشگاه‌ها، کارگاه‌ها و کتابخانه‌های دانشگاهی استفاده کنند. همچنین در این مرکز امکان بهره‌مندی از نظرات و مشاوره‌های تخصصی اعضای هیات علمی دانشگاه‌ها نیز وجود دارد.

3. انکوباتور مجازی؛

این مراکز همانطور که از عنوانش مشخص است، فضای فیزیکی خاصی ندارند و هر نوع امکاناتی به غیر از فضای اداری را در دسترس واحدهای دانش بنیان قرار می‌دهند.

4. انکوباتور بین المللی؛

این مراکز معمولاً پشتیبانی خوبی برای پیشرفت هرچه بیشتر فعالیت‌های تجاری واحدهای فناور ارائه می‌دهند و بیشتر بر روی صادرات تمرکز دارند.

مراکز رشد بین المللی به طور مستمر با دانشگاه‌ها، مراکز تحقیقاتی، سرمایه‌گذاران داخلی و بین‌المللی در ارتباط هستند.

انکوباتورهای بین المللی یک ویژگی خاص و منحصر به فرد دارند که آن هم ایجاد شبکه‌ای از مراکز در محدوده مربوط به خود می‌باشد.

وظایف مرکز رشد چیست؟

طبیعتاً یک کسب و کار کوچک و یا متوسط چالش‌های متفاوتی در راه رسیدن به موفقیت، رشد و عملیاتی شدن طرح خود دارد. پروژه‌های مرکز رشد به گونه‌ای طراحی می‌شوند که بتوانند به نحوی این چالش‌ها را از سر راه بردارند.

بیایید در اینجا با هم به سراغ بررسی برخی از مهمترین وظایف مراکز رشد در مسیر حل مشکلات کسب و کارها برویم:

1.       بررسی ایده‌ها و ارائه طرح‌های هوشمند به کسب و کارهای نوپا
2.       آشنا کردن افراد دارای ایده با صاحبان کسب و کارهای بزرگ، سرمایه گذاران و امکان مشاوره گرفتن از آن ها
3.      ارائه انواع حمایت‌های مالی و معنوی مورد نیاز کسب و کارها به جهت تجاری کردن دستاوردهای تحقیقاتی و فناورانه
4.       بازاریابی و رساندن کسب و کارهای نوپا به مشتریان بالقوه
5.       ارائه خدمات فنی و اداری؛ مانند؛ تلفن، دستگاه چاپ، سالن‌های کنفرانس و...
6.       در نظر گرفتن دوره‌های آموزشی و مشاوره‌ای به جهت تجاری سازی ایده‌ها
7.       نظارت و ارزیابی دقیق بر فعالیت‌های واحدها به منظور اطمینان از دستیابی به اهداف
8.       فراهم کردن محیطی پویا برای رشد علمی و تجاری واحدهای مستقر در مرکز رشد
9.       فراهم کردن هر نوع حمایت قانونی به جهت تسهیل در فرایند تجاری سازی واحدها

مراکز رشد سعی دارند با ارائه خدمات و حمایت‌های متنوع و گسترده راه را برای توسعه ی کارآفرینی به عنوان تنها راه پایدار برون رفت از بحران‌های اقتصادی فراهم کنند.

مزایای راه‌اندازی مراکز رشد (incubator)

تا اینجا متوجه شدید که هدف اصلی و کلیدی راه اندازی مراکز رشد، کمک به پیشرفت و توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان و عملی کردن ایده‎های آنها است. اما آیا می‌دانید که این مراکز چطور می‌توانند موفق عمل کنند و یا به عبارت دیگر وجود آنها چه مزیت‌هایی دارد؟

طبیعتاً هر سیستمی که بتواند در راستای اهداف از پیش تعیین شده خود به پیش برود، می‌تواند نقش بسیار تعیین کننده‌ای در پیشرفت و توسعه واحدهای زیرمجموعه خود داشته باشد.

مزایای وجود مراکز رشد در مسیر موفقیت شرکت‌ها و واحدهای دانش‌بنیان

•       شرکت‌هایی که در یک مرکز رشد با هم همکاری می‌کنند، می‌توانند شبکه‌های کاری بسیار قدرتمندی را تشکیل دهند.
•       کارآفرینان کوچک در مراکز رشد از یکدیگر یاد می‌گیرند و این امر سبب می‌شود تا یک هم افزایی بسیار قوی اتفاق بیفتد.
•       ترکیب همکاری شرکت‌های نوپا با شرکت‌های بالغ و توسعه‌یافته باعث تشویق کارکنان خواهد شد.
•       با تمرکز بر روی خلاقیت و اجرای درست ایده‌ها، می‌توان اعتبار شرکت‌های نوپا و همچنین سرعت رسیدن به موفقیت را افزایش داد.
•       سرمایه گذاران و کارآفرینان که در جستجوی یکدیگر هستند می‌توانند در مراکز رشد همدیگر را پیدا کنند، به یکدیگر مشاوره بدهند و باعث ارتقا خود شوند.
•       کسب و کار هایی که به دنبال مشتری  وفادار می‌گردند می‌توانند خدمات حرفه‌ای خود را از طریق مراکز رشد با تخفیف ارائه دهند.
•       مراکز رشد به  افزایش شبکه سازی و ارتقا همکاری‌های مفید از همان ابتدای شروع فعالیت کسب و کارها کمک می‌کنند.

تفاوت شتاب دهنده (Accelerators) با مراکز رشد (incubator)

کارآفرینان علاوه بر مراکز رشد، می‌توانند از شتاب دهنده‌ها (Accelerators) هم برای پیشرفت و رونق کسب و کار خود کمک بگیرند. هر کدام از این مراکز به نوبه خود راهنمایی‌ها، مشاوره‌ها و امکانات خاصی را برای راه اندازی و پیشرفت استارتاپ‌ها ارائه می‌دهند تا بتوانند نظر سرمایه گذاران را به استارتاپ‌های تحت حمایت خود جلب کنند.

حتماً از خودتان می‌پرسید که چه تفاوتی بین شتاب دهنده و مرکز رشد وجود دارد؟ سیستم مرکز رشد و شتاب دهنده 2 فرایند کاملاً متفاوت از یکدیگر هستند، اما خیلی ها این موضوع را نمیدانند و در بیشتر مواقع آنها را به جای یکدیگر به کار می‌برند.

شتاب دهنده‌ها بیشتر با استارت آپ‌هایی سروکار دارند که مدل کسب و کار آنها مشخص است و به اصطلاح جزو کسب و کارهای بالغ به شمار می‌روند و دارای مشتریان واقعی هستند.

استارت آپ‌های مستقر در شتاب دهنده‌ها مشکلات بسیار بزرگی، مانند موضوعات مرتبط با منابع انسانی، جهانی شدن و... دارند که در ارتباط مستقیمی با رشد آنها است.

یک شتاب دهنده در استارت آپ سرمایه گذاری نمی‌کند، بلکه یک روز را به عنوان روز نمایش (demo day) در نظر میگیرد تا در آن روز استارت آپ‌ها پروژه های خود را در معرض نمایش سرمایه گذاران واقعی قرار دهند.

در ادامه می‌خواهیم شما را با مهمترین و اصلی ترین تفاوت های بین شتاب دهنده‌ها و مراکز رشد آشنا کنیم:

1. مرکز رشد از ایده های نوآورانه و خلاقانه استارتاپ‌ها حمایت می‌کند تا بتواند آنها را وارد مراحل ساخت و عرضه به بازار نماید.

به عبارت دیگر شرکت‌های دانش بنیان یک ایده دارند و به هر دلیلی نمیتوانند آن را به محصول تبدیل کنند؛ در اینجا با تجربه و استراتژی‌های مراکز رشد قدرت عملیاتی کردن ایده‌های خود را پیدا خواهند کرد.

این در حالی است که شتاب دهنده‌ها به کمک ایده‌ها و استراتژی‌های کسب و کار خود به رشد شرکت‌های موجود کمک می‌کنند.

2. یکی دیگر از تفاوت‌های مهمی که بین شتاب دهنده‌ها و مراکز رشد وجود دارد، مدت زمانی است که تیم‌ها در آنها استقرار پیدا می‌کنند تا از امکانات و خدمات آنها بهره‌مند شوند.

شتاب دهنده‌ها در یک بازه زمانی کوتاه که معمولاً بین 3 تا 6 ماه است، تیم‌های استارتاپی را نگه داشته و فرایند شتابدهی را بر روی آنها پیاده سازی می‌کنند و بعد از این مدت رابطه بین آنها تنها در حد سهامدار خواهد بود.

این در حالیست که در مراکز رشد، تیم‌های استارتاپی می‌توانند بین 1 تا 5 سال از امکانات، خدمات و مشاوره‌های آنها استفاده کنند و کسب و کار خود را توسعه دهند.

3. از تفاوت‌های دیگر بین این دو فرایند می‌توانیم به مسائل مربوط به برداشت و یا عدم برداشت سهام اشاره کنیم.

با توجه به اینکه شتاب دهنده‌ها بیشتر با اهداف اقتصادی تاسیس می‌شوند از تیم هایی که جذب می‌کنند، درصدی سهام برداشت خواهند کرد، اما مراکز رشد به دلیل غیرانتفاعی بودن انتظار هیچگونه سهامی را از تیم‌های استارتاپی ندارند.

4. شتاب دهنده‌ها و مراکز رشد در نوع خدماتی که ارائه می‌دهند هم با یکدیگر تفاوت‌هایی دارند.

به عنوان مثال یک شتاب دهنده کاملاً در جزییات کسب و کار ها وارد می‌شود و تلاش می‌کند تا با کمک تیم‌های ستادی، مجموعه مدیریتی و مشاوران، مسیر رشد کسب و کارها را به چند ماه برساند.

در مقابل، مراکز رشد هیچ گونه دخالتی در جزییات فرایندها و فعالیت‌های صورت گرفته در کسب و کارها ندارند و تنها با ارائه امکانات گوناگون سعی می‌کنند تا زمینه را برای رشد شرکتهای مستقر فراهم کند.

5. در مراکز رشد، تامین سرمایه مورد نیاز کسب و کارهای نوپا توسط دانشگاه‌ها و سازمان‌های توسعه اقتصادی صورت می‌گیرد.

ولی در ازای آن سودی دریافت نمی‌کنند، اما شتاب دهنده‌ها در همان ابتدای کار مبلغ مشخصی را به عنوان سرمایه اولیه در اختیار استارتاپ‌ها قرار می دهند و در ازای آن و بر طبق قرارداد درصدی سهام دریافت می‌کنند.

آشنایی با مرکز رشد دانشگاه شهید بهشتی

با توجه به این که سلامت انسان مهمترین مسئله در زندگی هر فردی است، فراهم کردن زیرساخت‌های لازم برای ایجاد پارک علم و فناوری سلامت در دانشگاه‌های علوم پزشکی از اهمیت فوق العاده‌ای برخوردار است.

در اکثر دانشگاه‌های مطرح دنیا باشگاه فناوری سلامت با هدف گسترش فناوری‌های نوین در زمینه بهداشت ایجاد شده است. برای محقق شدن این هدف باید دانشجویان به صورت پایه‌ای، نظری و عملیاتی و به کمک فرهنگ سازی نوآوری و خلاقیت، با اصول فناوری‌های نوین سلامت آشنا شوند.

پارک‌های علم و فناوری دانشگاه‌ها در حوزه‌های مختلف، مانند؛ مهندسی، پزشکی، دندانپزشکی، ژنتیک، نانو تکنولوژی، تجهیزات پزشکی، محصولات دارویی، طب فیزیکی، طب سنتی، دامپزشکی و ... فعالیت می‌کنند.

دانشجویان رشته‌های مختلف در مقاطع کارشناسی و تحصیلات تکمیلی با ایفای نقش در حوزه‌های مرتبط با رشته خود، هم به ارتقای رشته کمک کرده و شرایط را برای خود و آیندگان تسهیل می‌کنند و هم با اکتشاف و اختراع موارد جدید کمک شایانی به جامعه بشری خواهند کرد.

مرکز رشد دانشگاه شهید بهشتی مانند دیگر مراکز رشد دانشگاهی، به منظور بها دادن به ایده‌های ناب جوانان، ایجاد اشتغال فارغ التحصیلان دانشگاهی، تجاری‌سازی دستاوردهای پژوهشی و کاربردی، توسعه کسب و کارهای دانش بنیان، تسهیل در انتقال دانش و فناوری از مراکز دانشگاهی به کارخانه‌ها و مراکز تولیدی و صنعتی و برطرف نمودن نیازهای جامعه ایجاد و گسترش یافته است.

ماموریت اصلی مرکز رشد دانشگاه شهید بهشتی، ایجاد یک مرکز قابل اطمینان برای حمایت و هدایت کارآفرینان و دانش آموختگان دانشگاهی به منظور تجاری سازی ایده‌ها و پژوهش‌های دانشگاهی به جهت برآوردن نیازهای جامعه می‌باشد.

این مرکز با توجه به امکانات ویژه علمی و نزدیکی به مراکز صنعتی و تجاری به عنوان یک نهاد حمایتی و تسهیل کننده با ارائه خدمات آموزشی، خدمات فنی، خدمات مشاوره‌ای و اعطای تسهیلات مالی به شرکت‌های نوپا فرایند شکل گیری و رشد بنگاه‌های کوچک و متوسط دانش بنیان را تسهیل و تسریع می‌کند و منجر به تولید دانش، ثروت و انتقال تکنولوژی در جامعه می‌شود.

در پایان باید گفت...

بسیاری از شرکت های نوپا و دانش بنیان با توجه به نیاز خود به تامین نیروی انسانی متخصص، به دنبال افراد متخصص و خبره در رشته‌ها و زمینه‌های مختلف می‌گردند.

سایت کارلیب این امکان را در محیط کسب و کار فراهم کرده است تا کارفرماهای شرکت‌های کوچک و سازمان‌های نوپا با نیروهای جوان متخصص در جهت ارتقا و توسعه خود ارتباط برقرار کنند. از طرف دیگر، به کمک این وب سایت، جوانان جویای کار به راحتی می‌توانند در فعالیت‌های مورد علاقه خود مشغول به کار شوند.

از ویژگی‌های برتر این سایت می‌توان به تنوع در پیشنهادات شغلی توسط استارت آپ ها اشاره کرد. پیشنهاد میکنیم حتما به این وب سایت به آدرس karlib.com مراجعه کنید و در مورد فعالیت مورد علاقه خودتان به جستجوی عناوین شغلی بپردازید.

همچنین، در وبلاگ کارلیب مقالات آموزشی متعددی در رابطه با مراکز رشد و شتابدهنده‌ها وجود دارد که مطالعه آنها می‌تواند اطلاعات بسیار گسترده و جامعی را در رابطه با این مراکز در اختیارتان قرار دهد.