استراتژی اقیانوس آبی چیست؟ چه کاربردی در کسب و کارها دارد؟

استراتژی اقیانوس آبی (Blue Ocean Strategy) یکی از جالب‌ترین استراتژی‌های کسب و کار است. هم نام جالب و کنجکاو کننده‌ای دارد و هم مفهومی عمیق و پرطرفدار.
در این مقاله می‌خواهیم ببینیم استراتژی اقیانوس آبی چیست؟ چه مفهومی دارد؟ و چرا کسب و کارهای مختلف می‌توانند این استراتژی را برای خود انتخاب کنند.

استراتژی اقیانوس آبی (Blue Ocean Strategy) چیست؟

استراتژی اقیانوس آبی نتیجه دو دهه تحقیق و مطالعه بر روی بیش از ۱۵۰ حرکت استراتژیک دنیا در بیش از ۳۰ صنعت متفاوت در طی ۱۰۰ سال گذشته‌است. این رویکرد، بکارگیری و پیروی هم‌زمان از دو نوع استراتژی تمایز و استراتژی کاهش هزینه می‌باشد. در عین حال مجموعه‌ای از روش‌ها و ابزارهای مدیریتی برای ایجاد فضای بازار جدید و بی‌رقیب را در اختیار سازمان‌ها قرار می‌دهد.

در واقع منظور از استراتژی اقیانوس آبی  همان ایجاد تقاضایی است که وجود ندارد، اما نیاز به آن احساس میشود. در این نوع از بازار، شما رهبر و پیشرو بازار خواهید بود، زیرا هنوز رقیبی ندارید.!
اگر بازارهای معمول و پر رقابت را به اقیانوس سرخ تشبیه کنیم که همانند میدانی پر از خون و خونریزی همراه با رقابت بسیار مشکل هستند، اما اقیانوس آبی استراتژی‌ایست که در آن خود شما خلق بازار می‌کنید و حداقل تا مدتی رقیبی نداشته و از اقیانوس آبی خود لذت خواهید برد.

معرفی کتاب استراتژی اقیانوس آبی

در سال 2005 کتابی به نام "استراتژی اقیانوس آبی" منتشر شد و بلافاصله توانست به شهرت بسیاری دست یابد.
نویسندگان این کتاب «چان کیم» و «رنه موبورنه» بودند.
این کتاب از کتب کلاسیک در حوزه مدیریت و استراتژی‌های آن است. کتاب استراتژی اقیانوس آبی، حاوی مجموعه‌ای از دستورالعمل‌ها و توصیه‌ها و راهکارها برای توسعه کسب و کار است.
در کتاب استراتژی اقیانوس آبی، فضاهای رقابتی فعلی، مورد نقد واقع شده‌اند و فضاهای جدید، بررسی و معرفی شده‌اند. بر طبق این کتاب، جهان کسب و کار به 2 فضا تقسیم شده است. اقیانوس قرمز و اقیانوس آبی.

1. اقیانوس قرمز؛

اقیانوس قرمز شامل تمامی صنایعی است که امروزه وجود دارند و بازارهایی که همه آن‌ها را می‌شناسند. در این بازارها مرز صنایع مشخص و محدود است و بازیگران، یعنی صاحبان کسب و کار، قوانین این بازار را می‌شناسند و خود را به انجام و رعایت آن قوانین، ملزم می‌دانند.

در بازارهای اقیانوس قرمز، صاحبان کسب و کار، هر یک درگیر رقابت با دیگری‌اند و می‌خواهند هر طور شده از دیگران پیشی بگیرند تا سهم بیشتری از بازار نصیبشان گردد.
هر چه این بازارها دارای بازیگران بیشتری شود عرضه بیشتر می‌گردد و به دنبال آن تراکم صنعت و تولید افزایش می‌یابد. بنابراین به هر یک از این بازیگران، سهم کمتری از سود و درآمد تعلق می‌گیرد.

2. اقیانوس آبی؛

اقیانوس آبی، دربرگیرنده صنایعی است که تاکنون، وجود نداشته است. فضای بازارهای اقیانوس آبی، ناشناخته است و محدود به مرز و قانون خاصی نیست. تقاضا در این بازار باید خلق شود چرا که تا کنون موجود نبوده است.
باید مرزهای بازار در اقیانوس آبی، دچار تغییر و تحول شود. مشتریان جدید باید خلق شوند. باید استراتژی‌های جدید برای کسب و کار، تدوین گردد و در نهایت سودی که به دست می‌آید بین سه ضلع خریداران، شرکت و نیروی انسانی توزیع شود و همه به طور یکسان در کسب سود، شریک باشند.

این کتاب با طرح تئوری استراتژی آبی توانست انقلابی در عرصه مدیریت و استراتژی کسب و کار در سازمان‌ها و افراد، ایجاد کند. همچنین باید گفت کتاب استراتژی اقیانوس آبی، توسط بعضی از صاحبان کسب و کارهای اینترنتی، به صورت پاورپوینت، جمع‌آوری و تنظیم شده است. این پاورپونت، به آموزش استراتژی اقیانوس آبی به صورت برنامه موبایلی پرداخته است.

تفاوت اقیانوس قرمز با اقیانوس آبی

اقیانوس قرمز جایی است که همه شبیه به هم هستند، محصولات و خدمات شبیه به هم ارائه می کنند، معمولا درگیر جنگ قیمتی یا کیفیتی هستند و رقابت سختی دارند که منجر به خون و خون ریزی می شود. در اقیانوس قرمز همه روی مشتری و بازار فعلی متمرکز هستند، اما در اقیانوس آبی داستان کاملا متفاوت است.
یعنی ما به جای تمرکز بر مشتریان موجود بر نامشتریان تمرکز می کنیم! به جای ارایه محصولات مشابه رقبا، محصولی کاملا متفاوت ارایه می کنیم و اصلا خودمان را درگیر رقابت با دیگران نمی کنیم. به همین خاطر در اقیانوسی هستیم که از خون ریزی ناشی از رقابت خبری نیست.

توسعه کسب و کارها با استراتژی اقیانوس آبی

اساس تئوری استراتژی اقیانوس آبی، این بود که چطور بعضی از شرکت‌ها نه تنها به دنبال بازاری شلوغ نیستند تا در آن رقابت کنند، بلکه می‌توانند بازاری جدید خلق کنند و با مشتریانی تازه برخورد کنند و به سود کلانی دست یابند که شرکت‌های سنتی، هرگز آن میزان سود را تجربه نکرده‌اند.
برای دستیابی به این موقعیت، استراتژی اقیانوس آبی، به ارائه نکات و راهکارهایی می‌پردازد تا به توجه و توسل به آن‌ها صاحبان کسب و کار بتوانند به سوددهی برسند و بازاری جدید برای محصولات جدیدشان دست و پا کنند.

راهکارهای استراتژی اقیانوس آبی برای ایجاد بازار جدید

1. فاکتورهای عمومی که تاکنون توسط فعالان بازار، استفاده می‌شده‌اند، حذف شوند.
2. فاکتورهای زیر استاندارد صنعت که در شرایط جدید نیازی به آن‌ها نیست، کاهش یابند.
3. فاکتورهای مهم که بالاتر از سطح استاندارد صنعت هستند، افزایش یابند.
4. فاکتورهای جدید که تا کنون هیچ‌کس ارائه نکرده است، پیشنهاد شود.
5. مرزهای بازار مجدد تعریف و از نو ساخته شوند.
6. تمرکزتان بر روی تصاویر کلان باشد.
7. توجه‌تان به فراتر از مرزهای موجود باشد.
8. بر موانع سازمانی، غلبه کنید.

اصول اساسی استراتژی اقیانوس آبی

در بازاریابی که استراتژی اقیانوس آبی آن را طرح می‌کند پیامی که دیگر صاحبان کسب و کار، ارسال کرده‌اند دیگر ارسال نمی‌شود و در بازار رقابتی عرضه نمی‌گردد.
با استفاده از استراتژی اقیانوس آبی، باید به دنبال یافتن بازار جدید برای تولید بود. باید دائما در حال نوآوری و خلاقیت بود. در این استراتژی، متفاوت اندیشیدن، اساس کار است.

1. اتکا به داده‌ها؛

استراتژی اقیانوس آبی، متکی به داده‌ها و اطلاعات مفصلی است. این استراتژی، حاصل مطالعات 100 ساله بر روی 150 برنامه در بیش از 30 صنعت است. صنایع مورد مطالعه استراتژی اقیانوس آبی عبارت‌اند از: هتل‌ها، سینماها، شرکت‌های هواپیمایی، صدا و سیما، ساخت و ساز و...

پژوهشگران استراتژی اقیانوس آبی مطالعات‌شان را تنها بر روی شرکت‌های موفق‌تر انجام نداده‌اند بلکه در صنایع مورد بررسی‌شان از شرکت‌های کمتر موفق نیز استفاده کردند.
در این مطالعات سعی بر این بود که میزان همگرایی و واگرایی بین شرکت‌هایی که از استراتژی اقیانوس آبی استفاده کرده بودند و شرکت‌هایی که از سایر استراتژی‌ها کمک گرفته بودند، را در یابند.
هم‌چنین در این تحقیقات سعی شده بود تفاوت‌ها و شباهت‌های استراتژی اقیانوس آبی با سایر استراتژی‌ها، کشف و بررسی شود. کتاب اقیانوس آبی هم‌چنان در حال ویراستاری است و داده‌ها و اطلاعات آن همواره، در حال به روز شدن است.

2. تفاوت و تمایز در کنار کاهش هزینه‌ها؛

استراتژی اقیانوس آبی، به طور همزمان، هم بر ایجاد تمایز و تفاوت تاکید دارد و هم بر کاهش هزینه‌ها متمرکز شده است. پیش از این صاحبان کسب و کار این‌طور گمان می‌کردند که شرکت‌ها برای اینکه بتوانند ارزش بیشتری برای مشتریان ایجاد کنند، باید هزینه‌های بیشتری نیز بپردازند به همین ترتیب گمان آن‌ها این بود که با هزینه کمتر تنها می‌توانند ارزش معقول و معمولی به مشتریان‌شان، ارائه دهند. یعنی مجبور به انتخاب بین این دو گزینه بودند یا تمایز و یا کاهش هزینه.

در حالی که محققان استراتژی اقیانوس آبی معتقدند این معادله تمایز هزینه باید از بین برود. آن‌ها معتقدند با حذف عواملی که رقابت بر سر آن عوامل صورت می‌گیرد و افزودن گزینه‌های جدید که تاکنون هیچ‌کس از آن‌ها استفاده نکرده است، باید هم تمایز و هم کاهش هزینه را در کنار هم تجربه کنند. این تاکتیکی است که در استراتژی اقیانوس آبی به آن، ابداع ارزش گفته می‌شود.

3. ایجاد فضای بازار جدید؛

از طریق استراتژی اقیانوس آبی می‌توان فضای بازاری بدون رقابت و جنجال، به وجود آورد. می‌توان گفت هدف استراتژی اقیانوس آبی، این است که با بازسازی مرزهای صنایع، رقابت را غیر ضروری معرفی کند.

اساس استراتژی‌های سنتی این بود که تشابهات در تولیدات شناسایی شوند و صاحبان صنایع سعی می‌کردند به تولیداتی بهتر از پیشینیان دست یابند تا بتوانند در بازار حضور داشته باشند و به سود برسند، اما در استراتژی اقیانوس آبی، نیازی به این درگیری‌ها نیست.
چرا که در این راهبرد، مرزهای معمول شکسته می‌شوند و بازارهای جدید و مرزهای جدید شکل می‌گیرند. طبق استراتژی اقیانوس آبی، درون هیچ مرزی نباید ماند باید فراتر از مرزها اندیشید تا بتوان به بازارهای جدید و مشتریان جدید، دست یافت.

6 گام برای پیاده سازی استراتژی اقیانوس آبی

هدف استراتژی اقیانوس آبی، ایجاد کسب‌وکار در عرصه‌ای است که قبلاً وجود نداشته و از این طریق پهنه‌ای آرام و بی‌تلاطم را پیش‌روی ایجاد کنندگان کسب‌وکارهای کوچک و نوپا می‌گذارد.
برای تشخیص چنین عرصه‌هایی، دیدبانی کلان، امری ضروری است و از این‌رو است که یک سازمان هرگز نباید دیدبانی خود را برون‌سپاری کند. صنایع فعال در اقیانوس آبی نسبت به صنایعی که در آن‌ها رقبا با یکدیگر مواجه مستقیم دارند، سودآورتر هستند.

با استفاده از استراتژی اقیانوس آبی، می‌توانید به مشتریان خود «ارزش نوآورانه» ارائه کنید. این ارزش نوآورانه چیزی جز محصول پیشرفته همراه با صرفهٔ اقتصادی برای مشتری نیست. گام‌های شش‎گانه پیاده‌سازی استراتژی اقیانوس آبی عبارتند از:

گام اول: بازسازی تعاریف بازار

گام اول بازسازی مرزهای بازار است. در این گام باید چارچوب‌ها و مفروضات حوزه کسب‌وکار خود را به چالش گرفته و آن‌ها را دوباره تعریف کنید.

گام دوم: تمرکز بر اهداف

در گام دوم باید بر تصور چشم اندازی بزرگ تمرکز کنید. یعنی نباید خود را آنقدر درگیر آمار و ارقام کنید که از مسائل کلی، جهت گیری‌های کلان و موقعیت بازار خود غافل شوید. بنابراین اینکه چگونه بر اهداف خود متمرکز بمانیم، مهم است.

گام سوم: فراتر رفتن از تقاضای فعلی

گام سوم، فراتر رفتن از تقاضای فعلی است. برای این‌کار باید به جای آن که صرفاً بر برآورده کردن نیازهای فعلی مشتریان تمرکز کنید، به آینده نظر داشته باشید و مشتریان بالقوه و نیازهای آتی آن‌ها را مورد تحلیل قرار دهید.

گام چهارم: رعایت توالی استراتژیک

گام چهارم، رعایت توالی استراتژیک است. در این گام ضروری است در خصوص آنچه قصد ارائه‌ آن را دارید، به سوالاتی همچون "چرا کسی باید این محصول را خریداری کند؟"، "آیا قیمت‌گذاری آن مناسب است؟"، " آیا مانعی در مسیر موفقیت محصول در بازار وجود دارد؟" پاسخ دهید.

گام پنجم: غلبه بر موانع سازمانی

گام پنجم، غلبه بر موانع سازمانی است و این موانع عمدتاً ناشی از ترس و محافظه‌کاری مدیران نسبت به ورود به حوزهٔ جدیدی از کسب‌وکار است که با ادبیاتی متفاوت اداره می‌شود.

گام ششم: اجرایی کردن استراتژی

گام نهایی، اجرایی کردن استراتژی است. برای این منظور بهتر است اجرای استراتژی را در چهارچوب یکی از فرایندهای شرکت خود درآورید. همچنین ضروری است با توجه به ماهیت مخاطره‌آمیز ورود به این عرصه، فضایی از اعتماد را در درون سازمان ایجاد نموده و آن را تحکیم بخشد.

به طور کلی استراتژی اقیانوس آبی، فرآیندی گام به گام پیش‌روی صاحبان کسب و کار قرار می‌دهد تا با پشت سر گذاشتن این گام‌ها بتوانند فضای رقابت فعلی را بشکنند و به سوددهی بالا دست یابند.

ابزارها و چارچوب‌ استراتژی اقیانوس آبی

استراتژی اقیانوس آبی، دارای ابزارها و چارچوب‌هایی برای قدرتمند شدن است. این استراتژی امکاناتی در اختیار صاحبان کسب و کار قرار می‌دهد. از جمله این امکانات ارائه ابزارهایی است تا صاحبان کار و صنایع بتوانند چارچوب رقابت فعلی را بشکنند و فضایی نو و بازاری جدید برای خود دست و پا کنند.

راهبردهای سنتی به این می‌اندیشیدند که در یک بازار از پیش ساخته شده چطور باید رقابت کرد سپس ابزارهایی تحلیلی و چارچوب‌هایی برای موفقیت در چنین موارد محدود و مشخصی ارائه می‌دادند، اما طبق استراتژی اقیانوس آبی، می‌توان از این راهبردهای معمولی عبور کرد و با استفاده از آن‌ها پدیده‌ای جدید خلق کرد، سپس اساسی‌ترین چارچوب‌ها و ابزارهای تحلیلی را در کسب و کار، پی‌ریزی نمود.

چارچوب‌های ارائه شده توسط این استراتژی به صاحبان کسب و کار کمک می‌کند تا ابداع ارزش و بازاری جدید شکل دهند و تغییرات و تاثیرات فعالانه‌تری در بازار داشته باشند.

محصولات و خدماتی که شرکت‌ها در بازار رقابتی ارائه می کنند، با گذشت زمان و با شدت یافتن رقابت، شباهت زیادی به یکدیگر پیدا می‌کنند و ارزش‌هایی که آنها در قالب این محصولات و خدمات به مشتریان خود ارائه می‌دهند، به سمت پیچیدگی هرچه بیشتر و سنگینی ساختار هزینه پیش می‌روند.
رویکردهای مختلفی برای مقابله با این وضع و فرار از تله‌ی کالای رایج پیشنهاد شده است. یکی از این رویکردها، خلق و پناه بردن به اقیانوس‌های آبی یا به اصطلاح، استراتژی اقیانوس آبی است.

ابزارهای خلق و دستیابی به اقیانوس‌های آبی

یکی از ابزارهای خلق و دستیابی به اقیانوس‌های آبی، چارچوب چهار اقدام است که شامل چهار اقدام 1) حذف، 2) کاهش، 3) افزایش و 4) ایجاد می‌شود.
محور بحث این چهار اقدام بر روی ارزشی است که سازمان به مشتریان خود ارائه می‌دهد.

1) حذف: کدام یک از عواملی که صنعت شما مدت‌ها بر سر آن رقابت کرده است، باید حذف شود؟

2) کاهش: کدام یک از عوامل ارزش‌آفرین باید نسبت به استاندارد صنعت کاهش یابد؟

3) افزایش: کدام یک از عوامل باید نسبت به استاندارد صنعت افزایش یابد؟

4) ایجاد: از بین عواملی که صنعت شما تاکنون ارائه نکرده است، کدام یک باید ایجاد شود؟

نحوه استفاده از چارچوب چهار اقدام

با دو اقدام اول (حذف و کاهش) می‌توان دریافت که چگونه باید ساختار هزینه را در مقایسه با رقبا پایین آورد. در صورتی که هر چند وقت یکبار دست به این اقدامات نزنید، محصول و مدل کسب و کار شما مرتباً پیچیده‌تر شده و ساختار هزینه‌تان رشد می‌کند.

با دو اقدام دوم (افزایش و ایجاد) می‌توان ارزش کسب شده‌ی مشتریان را افزایش داده و تقاضای جدید ایجاد نمود و تجربه‌ای کاملاً جدید را به مشتریان عرضه داشت، اما اگر تمرکز را فقط بر حذف و کاهش قرار دهید و در جهت افزایش و ایجاد گاهی برندارید، به احتمال زیاد بخشی از مشتریانتان را از دست خواهید داد و اگر تنها بر روی افزایش و ایجاد تمرکز کرد، ساختار هزینه رشد می‌کند.
بنابراین اغلب این چهار اقدام با هم مدنظر قرار می‌گیرند و سعی می‌شود به صورت همزمان هم تمایز از سایر رقبا را ایجاد و حفظ نمایند و هم هزینه‌ها را تا جایی که ممکن است پایین نگاه می‌دارند.

برای استفاده از این چارچوب، ارزش‌هایی که می‌توانند در صنعت مربوطه برای مشتریان ارزش‌آفرین باشند را لیست کرده و در محور افقی نمودار قرار می‌دهند. محور عمودی نیز نشان دهنده‌ی میزان هر یک از موارد ذکر شده بر روی محور افقی است.
سپس می‌توان میزان هر یک از ارزش‌ها را برای متوسط صنعت یا برای رقیبی که شرکت برای رقابت به آن چشم دوخته است، مشخص نمود و از وصل نمودن زنجیروار آنها به یکدیگر، منحنی‌ای را بدست آورد که به آن، منحنی ارزش صنعت یا آن رقیب می‌گویند.
در مرحله بعد باید وضعیت موجود ارزش‌های خود شرکت را بر روی این نمودار مشخص کرده و منحنی ارزش خود را بدست آورد. بعد با توجه به مدل کسب و کار ترسیم شده‌ی شرکت و با آگاهی داشتن نسبت به قابلیت‌های شرکت، از چارچوب چهار اقدام برای دست‌کاری ارزش‌ها استفاده می‌شود.

استفاده توأم از مدل کسب و کار رسم شده، می‌تواند کمک بسیار زیادی به درک تأثیرات اقدامات شما بر سایر قسمت‌های مدل کسب و کارتان و آسان‌سازی بررسی امکان‌سنجی این اقدامات نماید.
استراتژی اقیانوس آبی، فرصت‌ها را به حداکثر افزایش می‌دهد و کمک می‌کند تا ریسک‌ها و خطرات موجود به حداقل کاهش یابند. این استراتژی با ایجاد و ارائه مکانیسم قوی، موجب کاهش ریسک‌ و ریسک پذیری می‌شود.

اجرای استراتژی اقیانوس آبی

استراتژی اقیانوس آبی، فرآیند اجرا را از درون استراتژی بیرون می‌کشد. بدین منظور، ابزارهایی در اختیار صاحبان کسب و کار قرار می‌دهد که عامیانه‌اند و به طرزی ساده، قابل فهم و کاربردند. بنابراین افراد مختلف بدون ترس می‌توانند این استراتژی را به کار گیرند و اجرایی کنند.

این استراتژی طرح را توضیح می‌دهد، به شفاف‌سازی انتظارات می‌پردازد و در کارکنان یک شرکت، حس اعتماد ایجاد می‌کند. چرا که تمرکز و تاکید این استراتژی بر ایجاد رابطه متقابل بین کارمندان و مدیران است.

استراتژی اقیانوس آبی، رویکردی متعادل و همه جانبه و کلی‌نگر دارد و کمک می‌کند تا سه ضلع یا سه طرف معامله، اهمیتی یکسان داشته باشند و سعی شده همه به سود دست یابند. این سه ضلع عبارتند از:

1. خریداران
2. شرکت
3. نیروی انسانی

کارلیب؛ استارتاپ استخدام آنلاین

یکی از کسب و کارهایی که در مقابل کسب و کارهای سنتی قرار گرفته‌اند کسب و کارهای اینترنتی هستند. استارتاپ‌هایی که در گذشته نبودند، اما امروزه با قدرت وارد بازار شده‌اند و توانسته‌اند مرزهای جدید و مشتریان جدید دست و پا کنند.
از جمله این استارتاپ‌ها پلتفرم کاریابی و استخدام آنلاین کارلیب است.
کارلیب نیز مانند تمامی کسب و کارهای نوپا، بر مبنای یک ایده شکل گرفته و تاکنون توانسته موجودیتی جدید در امر استخدام منابع انسانی و ارتباط و تعامل دو طرفه میان کارفرما و کاربر ایجاد کند.